Türkiye'nin Dağları
TÜRKİYE'DE DAĞLAR
- Türkiye son derece dağlık bir ülkedir.Türkiye ortalama 1132 metrelik bir yükseltiye sahiptir.
- Yükselti, genel olarak kıyılardan iç kesimlere ve batıdan doğuya doğru artar.(aşağıdaki şekilde gösterilmiştir)
- Türkiye, Alp-Himalaya Dağ Kuşağı üzerinde yer alır. Dağların büyük bölümü, levhaların (Avrasya levhası ile Arabistan levhalarının) tortul tabakaları sıkıştırması ve bunun sonucunda kıvrılan kütlelerin yükselmesiyle oluşmuştur. Sıradağlar şeklinde uzanan bu dağların en önemlileri Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Dağları'dır.
- Türkiye'de dağlar, genel itibarıyla sıra hâlinde ve birbirine paralel olarak uzanır.(kuzeyde ve güneydeki dağ sistemleri bunlara örnektir)
- Türkiye'nin iç kesimlerde koni şeklinde volkanik dağlar bulunur. Anadolu’daki(İç Anadolu ve Doğu Anadolu başta olmak üzere) volkanik dağlar, III. Jeolojik Zamandaki volkanik faaliyetler sonucu oluşmuştur. Bu faaliyetler, volkanik malzemeyi (lav, kül, cüruf, tüf vb.) üst üste biriktirerek Türkiye'deki en yüksek dağların oluşmasına neden olmuştur. Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut dağları Doğu Anadolu'da; Erciyes, Melendiz, Hasan dağları ile Karadağ ve Karacadağ da İç Anadolu'da yer alan volkanik dağlara örnek verilebilir
- Türkiye'nin batı kesimlerde ise fay kırılmaları ile oluşan horst şeklinde dağlar bulunur. Bu dağlar, kırılmaya (faylanma) bağlı olarak çöken grabenlerin çevresindeki yüksekte kalan kütlelerdir. Özellikle Batı Anadolu’da bulu nan Yunt Dağı, Bozdağlar ve Aydın Dağları horst adı verilen dağlara örnek verilebilir
- Akdeniz ve Karadeniz’e paralel olarak uzanan dağ sıraları kıvrılma sonucu, Ege Denizi’ne dik olarak uzanan dağlar ise kırılma sonucu oluşmuştur. Volkanizma sonucu oluşan dağlar Türkiye’nin iç kesimlerinde ve doğusunda daha geniş alan kaplar,
- Türkiye yüz ölçümünün yaklaşık yarısını dağlar oluşturur,
- Kuzey Anadolu Dağları’nın en yüksek yerleri doğuda Kaçkar Dağları üzerinde yer almaktadır (3971 m),
- Türkiye’nin güneyinde kıyıya paralel olarak uzanan Toroslar, ülkemizin güneydoğusunu kuşatarak Güneydoğu Toroslar adını almaktadır. Torosların en yüksek zirvesi Aladağlar’dır (3756 m). Güneydoğu Torosların en yüksek zirvesi olan Buzul Dağı (4135 m), aynı zamanda kıvrım dağlarının en yüksek noktasıdır,
1-Orojenezle Oluşan Dağlar: Levhalar arasında milyonlarca yılda tortullar birikir. Levhaların birbirine yakınlaşması durumunda sıkıştırılan tortullardan yumuşak kütleler kıvrım dağlarını sert kütleler ise kırıklı dağları oluşturur
a) Kırıklı Dağlar;
Batı Anadolu’da Kaz Dağları, Madra Dağları, Yunt Dağları, Bozdağlar, Aydın Dağları, Menteşe Dağlar
b) Kıvrımlı Dağlar
İç Batı Anadolu Dağları Türkmen Dağı, Emir Dağı, Murat Dağı, Babadağ, Spil Dağı, Yamanlar Dağ
Güney Anadolu Dağları Toros Dağları, Sultan Dağları, Bey Dağları, Geyik Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları, Bolkar Dağları, Binboğa Dağları
İç Anadolu Dağları Elmadağ, Tecer Dağları, Demirkazık Dağı,
Kuzey Anadolu Dağları Yıldız Dağları(1031m), Küre Dağları(2019m), Ilgaz Dağları(2546m), Köroğlu Dağları(2499m), Canik Dağları(1194m), Giresun Dağları(3038m), Kaçkar Dağı(3932m), Mescit Dağı(2329m), Yalnızçam Dağları(3202m), Kop Dağ
Doğu Anadolu Dağları Mercan (Munzur) Dağları(3293m), Palandöken Dağı, Bingöl Dağları, Allahuekber Dağlar
2. Volkanizma ile Oluşan Dağlar
Volkanik püskürme sonucu biriken kül, lav, volkan bombası gibi maddeler birikerek volkan konilerini ve volkanik dağları oluşturur. Volkanik dağlar daha çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yer alır.
Güneydoğu Anadolu’da Karacadağ,
Ege’de Kula kül konileri
Doğu Anadolu’da Nemrut Dağı, Süphan Dağı, Tendürek, Ağrı Dağı,
İç Anadolu’da Karadağ, Karacadağ, Hasandağı, Melendiz Dağı, Erciyes Dağı,
Türkiye'de dağların batı doğu profili
Türkiye'de dağların kuzey-güney profili
Türkiye'nin bu durumuna "yükseltinin etkisi" deniliyor ve çeşitli sonuçlara etki ediyor.
* İklim(sıcaklık değerlerine, yağış değerlerine, mevsim sürelerine, nem değerlerine, ışınların tutulma değerlerine),
* Ekonomik değerlere(tarım yapısına, ürün çeşitliliğine, hasat zamanlarına, ekim sıklığına,hayvancılığa, hayvancılık özelliğine),
* Ulaşıma(karla kaplı gün sayısına, yolların ulaşım için uygunluk özelliğine),
* Nüfus yapısına( göç hareketlerine, kadın-erkek sayısına, yaşıl-genç yapısına, eğitim yapısına),
* Bitki örtüsüne(ağaç-çalı-ot özelliğine, orman üst sınırına, vahşı yaşama, bitkilerin özelliğine,)
Yükseltinin renklerle gösterilişi
TÜRKİYE DAĞLARININ EĞİM VE YÜKSELTİ YÜZDELERİ
* Dağların Oluşumu , dağ oluşum sistemleri,
* Dağların ortaya çıkışı, jeolojik zamanlar içerisindeki etkileri,
* Dağların zaman içerisindeki değişimi,
* Dağların çevreye olumlu-olumsuz etkileri,
* Dağ-su ilişkisi,
* Dağların iklime olumlu-olumsuz etkileri,
* Dağların insan sağlığına etkisi,
* Dağların insan hayatına olumlu-olumsuz etkileri,
* Dağların zaman içinde değişen fonksiyonları,
* Dağ- yer altı kaynak (madenler)ilişkisi,
* Dağ-yaban hayat ilişkisi,
* Dağlar ve Orojenez,
* Dağlar ve Yer kabuğu Levhaları ve bu Levhaların
hareketleri,sonuçları,
* Dağlar ve Volkanizma,
* Volkanizmanın olumlu-olumsuz etkileri,
* Tortullaşma, tanımı, oluşumu, "görünen gerçekleri",
* Akarsuların dağlar üzerindeki etkileri,
* Akarsuların dağlar üzerinde oluşturduğu şekiller,
* Dağ-ekoloji-döngüler ilişkisi,
* Dağların bir bölgeye, şehre etkileri(ekonomik anlamda),
bunlara pek çok şey ilave edilebilir ama en azından yukarıda verilmiş başlıkları BU KONU ÇERÇEVESİ İÇERİSİNDE öğrenmeye çalışırsak bize daha yararlı bilgiler sağlayacaktır.
EK KAYNAKLAR
Konu videosu izlehttps://www.youtube.com/watch?v=LbOLr1flnuw
Türkiye'nin yer şekilleri haritası
Konu hakkında metin oku
Öz değerlendirme Bölümü; Konu sınavını yaparak kendinizi değerlendirbilirsinizı
Anasayfa
Yorumlar - Yorum Yaz
