Orojenez (Dağ Oluşumu)

Dış kuvvetler tarafından aşındırılan malzemeler; deniz, göl vb. su kütlelerinin tabanlarında birikerek binlerce metre kalınlığında tortul tabakalar oluşur. Bu tortul tabakaların bulunduğu alanlara jeosenklinal denir. Örneğin Akdeniz ve Atlas Okyanusu birer jeosenklinal alandır.

Yapıları birbirinden farklı olan tortul tabakalar, levhaların yaklaşması sonucu yan basınçlara uğrar. Bu basınca dayanamayan yumuşak yapılı tortul tabakalar kıvrılır, sert tabakalar ise kırılır.

Esnek olan tortul tabakaların kıvrılıp yükselmesiyle kıvrım dağları oluşur.

Kıvrılan tabakaların yükselen kubbe şeklindeki kısımlarına antiklinal, çukurlaştığı kısımlarına da senklinal denir.

Esnekliğini yitirmiş sert yapıdaki tortul tabakalar yan basınçlara uğradıklarında kırılmaya uğrar ve kırık dağları oluşur. Kırılma sonucu tabakaların dikey yönde yer değiştirmesiyle oluşan yükseltilere horst, alçalan kısımlara da graben denir.

                        

Başlıca Orojenezler

Dünya'nın oluşumundan bugüne kadar dört büyük orojenez olayı meydana gelmiştir.

Yeryüzünün ilk kıvrım dağları Prekambriyen’de (ilkel zaman) meydana gelen Hüron kıvrımlarıdır.

Paleozoik’te (Birinci Jeolojik Zaman) meydana gelen dağ oluşumları Kaledonien(Silüriyen devrinde) ve Hersinyen kıvrımları(Permiyen devrinde-1.zamanın son devri) olarak adlandırılır. Kaledonien dağlarının günümüze kadar varlığını korumuş örneklerine Norveç ve İskoçya’da rastlanır. Paleozoik’in sonlarına doğru gerçekleşen kıvrım hareketine ise Hersinyen kıvrımları denir. Rusya’daki Urallar ile ABD ve Kanada’daki Appalaşlar, bu dağların örnekleridir.
En genç kıvrım dağlarının başlıca örnekleri ise Senozoikin Tersiyer Dönemi’nde (Üçüncü Jeolojik Zaman) meydana gelen Alp-Himalaya dağlar ile Kuzey Amerika’daki Kayalık Dağları ve Güney Amerika’daki And Dağları’dır. Bu dağların oluşumu günümüzde de devam etmektedir. Diğer bir deyimle Alp-Himalaya dağları hâlen yükselmektedir.

 DÜNYA'NIN EN ÖNEMLİ DAĞLARI (dağlar hakkında bilgi almak için üzerine tıklayınız)
1-Kayalık Dağları (Rocky dağları)
2-And Dağları
3-Atlas Dağları
4-Apller
5-Uralar
6-Himalayalar
7-Zagros Dağları
8-Tanrı Dağları
9-Apalaşlar
10-Altay Dağları
11-Karpatlar
12-Hindukuş Dağları
13-Kafkaslar
14-Brooks Dağları 
15-Pireneler
16-Apeninler
17-İskandinav dağları


               

EK KAYNAKLAR

KONU SLAYTI-tek-http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/ic_kuvvetler-orojenez.pdf

İç kuvvetlere toptan bakış:slayt
http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/9.sinif_ic_kuvvetler.pdf

SINAVhttp://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/cografya_10_konu_sinaviorojenez_(1).pdf  

Konıu sınavıhttp://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/10sinif_soru_-_3.ders1.pdf

Ana sayfa