OKYANUSLAR
TANIM:Kıtalar arasındaki büyük çukurları dolduran su kütlelerine okyanus denir.
BAŞLICA OKYANUSLAR.

Büyük (Pasifik) Okyanus,180 milyon km²lik alanıyla dünyadaki en büyük okyanusudur. Devasa büyüklükteki bu su kütlesi; Asya, Avustralya, Kuzey ve Güney Amerika kıtaları arasında yer alır. En derin yeri Mariana Çukuru dur ki bu çukur Dünya'nın en derin yeridir( 10925 m- Guam Adası yakınlarındadır). Ortalama derinlik ise 4280 m dir.
Atlas (Atlantik) Okyanusu,92 milyon km²lik alanıyla dünyanın ikinci büyüklüğe sahip okyanusudur.Avrupa, Afrika ve Amerika kıtaları arasında kuzeyden güneye doğru "S" şeklinde yayılış gösterir. En derin yeri Porto Rico çukurudur(8376 m -Hadal Zone-adını eski Yunan yer altı tanrısı olan Hades den almıştır). Ortalama derinliği ise 3314 m'dir.
Hint Okyanusu;75 milyon km²lik alanıyla Afrika, Asya ve Avustralya kıtaları arasında yayılan dünyanın üçüncü büyük okyanusudur. En derin yeri Java Çukuru(7192 m) ve ortalama derinliği ise 3890 m dir.

Kuzey Arktik Okyanusu: 14 milyon km2 alana sahiptir. Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika kıtalarının kuzeyinde yer almaktadır. Kuzey Buz Kutbu’nda yer alan okyanus, donmuş sudan oluşmaktadır. Yüzölçümü 14 milyon km² dir, çoğu kişi tarafından deniz olarak ta nitelendirilmektedir. Diğer adı Kuzey Buz Denizi’dir. En derin yeri Mollay Derinliğidir(5550 m).

Güney (Antarktika) Okyanusu:   Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesidir. 20 milyon km2 alana sahiptir. Bu okyanus, dünyanın dördüncü büyük ve  tanımlanmış beş okyanustan biridir.

OKYANUSLARIN ÖZELLİKLERİ:

Deniz suyundaki organik maddeler; deniz suyunda çözünmüş halde organik maddeler bulunur. Bu organik maddelerin tümü canlı organizmaların metabolik atıklarından ve ölmüş organizmaların kalıntılarından kaynaklanır.  Organik fosfor, organik azot, organik karbon, protein, karbonhidrat, amino asit, organik asitler ve vitaminler bu organik maddelere örnek verilebilir. Deniz suyundaki bu maddeler bitki ve bakterilerin besin ve diğer ihtiyaçlarını sağladıklarından hayati öneme sahiptir.

Deniz suyundaki gazlar; deniz suyunda çözünmüş halde gazlar vardır.  Bu gazlar çok miktarda azot(atmosferde %78, deniz suyunda %62) ve  oksijen(atmosferde %20, deniz suyunda %34), az miktarda da argon, karbondioksit, helyum kripton, ksenon, metan ve hidrojendir. Bu gazlar  atmosfer ile  okyanusların  yüzeydeki temas  yoluyla  okyanusa  geçer.  Gazların oranı  deniz suyunun sıcaklığına göre değişir. Soğuk ve tuzlu sularda gazların oranları daha yüksektir. Sıcaklığı düşük sularda gazlar daha çok bulunurken sıcak sularda ise  daha azdır. Aynı şekilde tuzlu sularda da tatlı sulara oranla daha çok bulunurlar. Bu durumun nedeni de deniz suyundaki buharlaşmanın artmasıdır. Deniz sularında Atmosfere oranla çok fazla miktarda karbondioksit gazı ise yazın azalmakla birlikte  kış dönemlerinde  en yüksek seviyeye çıkar.

Denizlerde tuzluluk; denizlerdeki tuzluluk oranları denizlerde meydana gelen buharlaşmaya, enleme, denize düşen yağış miktarına, nehir suları ve buzullarla beslenme durumuna, dikey ve yatay yönde oluşan akıntılara bağlıdır. Düşük sıcaklık, tatlı sularla tuzluluk oranını azaltır, buharlaşma ise artırır.

Deniz suyundaki elementler; Deniz suyunun toplam %99, 6'unu oluşturan elementler sodyum, magnezyum, kalsiyum, potasyum, klor, sülfat, bikarbonat ve flor dur. Deniz suyunun besleyici elementleri ise azot fosfor nitrat ve silisyum dur.

Deniz suyunun sıcaklığı; deniz suyunun sıcaklığı enlemlere göre değişir. Yüksek enlemlerde yani kutba yakın yerlerde deniz suyunun sıcaklığı düşük, alçak enlemlerde yani ekvatora yakın yerlerde ise sıcaktır. Okyanuslarda sıcaklık değişimi günlük 1 derece, mevsimlik değişim ise 5-6 derecedir. Enlem etkisi yanında deniz suyunun sıcaklığına okyanus akıntıları ( bazı kıtaların doğusu ve batısı aynı enlemlerde olmasına rağmen aynı değildir), karaların denizlerin dağılışı da etkilidir. Okyanus sularında sıcaklık 300 metre derinlikten sonra sabitlenir pek değişmez Bu olaya homotermi denir. Okyanusların derinlerinde ise sıcak deniz sıcaklığı 3 5 derece arasında değişir.

OKYANUSLARIN DİĞER ÖZELLİKLERİ

- Okyanuslar aslında enerji potansiyelleri çok olan yerlerdir. Bütün okyanuslardaki gelgitler ve dalgaların hareketlerini enerjiye dönüştürebilsek, dünyadaki tüm enerjinin  yaklaşık 5 katı kadar çevre dostu bir enerji üretilebiliriz,

- Dünyadaki okyanusların %95’i henüz hala keşfedilememiştir. Bildiklerimizin ötesinde keşfedilecek daha çok şey var. Okyanusta yaşayan canlı türlerinin %86'sı da henüz keşfedilememiştir,

- Okyanusun altındaki Kaplıcalar 650 Fahrenheit sıcaklığa sahip yani kurşun eritecek kadar sıcaktır,

- Okyanusun en uzak noktası olarak kabul edilen alana “Nemo Noktası” denir. “Nemo” ismi, Jules Verne'nin  Deniz Altında Yirmi Bin Fersah kitabındaki Kaptan Nemo'dan geliyor,

- Işık okyanus yüzeyinden sadece 300 metre kadar derinliğe inebilir. Okyanuslardaki 300 metreden sonraki kısımda karanlık hakimdir,

- Dünyadaki okyanuslar ve denizler, kıymetli altın metalinden yaklaşık yirmi milyon ton içeriyor,

- Okyanusun derinliklerinde, karadaki en gür ormanlara bile rakip olabilecek Kelp Ormanları vardır. Kelpler hem deniz canlılarına ev sahipliği yapıyor hem de tiroid rahatsızlıklarına ve iyot eksikliğinden kaynaklanan hastalıklara iyi geliyor.

Mariana Çukuru okyanusların en derin yeri olarak bilinir, derinliği yaklaşık olarak 11 km'dir. 1952 yılında tesadüfen bulundu. Buradaki basınç 1 cm² 1100 kilogram dır. Zifiri karanlık olan bu çukurda volkanizma faal durumda bundan dolayı da sıcaklık 300⁰C yakındır.

OKYANUSLARIN JEOPOLİTİK ÖNEMİ
Tarihi süreçte okyanusların ve beraberinde denizlerin jeopolitik değeri coğrafi gelişmelere bağlı olarak değişiklik göstermiştir.
Coğrafi Keşifler; 15. yüzyılda başlayan coğrafi keşifler ekonomik ve siyasi alanda bir çok sonuçlar doğurmuştur. 

OKYANUSLARIN ETKİLERİ
Iklime
Canlı hayatına
Atmosfere
Ekonomiye
Ulaşıma

OKYANUSLARI BEKLEYEN TEHLİKELER
Okyanuslarda Kirlilik
Kimyasakl Atıklar
Çöpler ve Plastik Atıklar

Okyanuslardaki Kirliliğin İnsan Hayatına, Canlı hayatına Etkileri


OKYANUSLARIN TEMİZ KALMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

EK KAYNAKLAR

Konu etkinliği http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/okyanuslar.pdf


Anasayfa