Soğuk İlkim Tipleri      Ilıman İklim Tipleri     Sıcak İklim Tipleri  Değerlendirme Soruları


İKLİM BÖLGESİ(MAKROKLİMA)

 Yeryüzünün geniş alanlarında, atmosfer olaylarının uzun süreli ortalamalarına iklim denir. 
   Dünyada iklim tiplerinin belirlenmesinde genellikle iklim elemanları olan sıcaklığın, basıncın, rüzgârların, nemin ve yağışın uzun süreli ortalamaları dikkate alınır. Bu ortalamaların benzer olduğu alanlar aynı iklim bölgesi (makroklima) olarak kabul edilir.
NEDEN FARKLI İKLİMLER?
- Dünya’nın şekli (küre olmasından kaynaklanan enlem etkisi),
- Kara ve denizlerin etkisi(karasallık-denizellik),
- Okyanus akıntıları(sıcak-soğuk su akıntıları)
- Yeryüzü şekillerindeki (yükselti, bakı, dağların uzanışı ve eğim) değişmeler farklı iklim tiplerinin ortaya çıkmasına etki etmiştir.
İklimin en temel elemanı, hemen diğer tüm elemanları etkileyen, sıcaklıktır. 
Bu nedenle iklimlerin gruplaştırılmasında sıcaklık değerleri çok önemlidir. Yeryüzündeki iklim tipleri; sıcak, ılıman ve soğuk iklimler şeklinde üçe ayrılır.

KUTUP İKLİMLERİ VE ETKİ ALANLARI
Düşük sıcaklık değerlerinin etkili olduğu, karların, buzulların, aysberglerin, kar fırtınalarının, kutup ayılarının ya da penguenlerin bol olduğu iklim tipleri. Şartların insan için genellikle namüsait olduğu yerler.
TUNDRA İKLİMİ (KUTUP ALTI İKLİMİ) (bu iklime adını veren yaz aylarında ortaya çıkan tundra adı verilen bitkilerdir)
- Kuzey Yarım Küre'de yer alan kıtaların ve adaların en kuzey uçlarında etkilidir.
Bu yerler özetle;

- Asya kıtası ile Kuzey Buz Denizi arasında kalan kıyı kesimlerinde bulunan Kuzey Sibiryada,
- 65°-80° enlemlerinde bulunan Grönland Adası kıyılarında, Kanada’nın kuzeyinde ve İskandinav Yarımadası’nın kuzeyinde belirgin olarak görülür.
- Sıcaklık ve yağış değerleri yıl boyunca düşüktür.
- Sıcaklık Haziran ayından sonra  0 °C’nin üzerine çıkar.
- Bu iklimin bitki örtüsü çalı, yosun ve cılız otlardan oluşan tundralardır.

- Ocak sıcaklık ortalaması -30⁰ C, Temmuz sıcaklık ortalamsı 5-10⁰C dir.
- Yıllık yağış çok az olup yaklaşık 250mm civarındadır. Yağış yaz aylarında düşer.
- Yaz ayları bir çok hayvan için beslenme yerlerine dönüşür.

YÜKSEK DAĞ İKLİMİ

Sıcaklık yükseltiyle ters orantılıdır. Yerden yükseldikce her 200 metrede sıcaklık 1⁰C düşer. Deniz seviyesinde 25⁰C olan sıcaklığın 0⁰C olması için 5000m yükselti yetiyor. Dünya dağlık bir gezegen, 8800 metre yükseltileri olan dağlar var. Bundan ötürü bu iklime Dünya'nın hemen her yerinde rastlamak mümkün. 
- Bu iklime, Asya’da Himalayalar dağlarına, Kuzey Amerika’da Kayalık dağlarında, Avrupa’da Alplerde ve Güney Amerika’da And Sıradağlarında bu iklimi görmek mümkündür.
- Bu alanlarda yıllık sıcaklık farkı(nem azlığından dolayı) ve yağış miktarı çevrelerine göre fazladır.
- Bu iklimin bitki örtüsü yamaçlardan yükseldikçe kuşaklar oluşturur.

KUTUP İKLİMİ
Bilindiği gibi iki kutup var. Kuzey Kutup ve Güney Kutup. Bu iki yer gerçekten iki kutup oluştururlar; kuzeydeki deniz kutbu, güneydeki kara kutbu.
- Kuzey Kutbu çevresinde, özellikle Grönland Adası’nın iç kesimlerinde  görülür.
- Güney kutbunda Antarktika’da görülür.

- Sıcaklık yıl boyunca 0 °C’nin altında olduğu için yüzeydeki karlar erimez.
- Yağışlar kar şeklinde ve oldukça azdır. Sıcaklık şartlarından dolayı bitki örtüsünden yoksundur. Buralara "soğuk çöller"de denilir.
- İnsan yaşamı için elverişli şartlar taşımayan bu iklimi bölgesinde son yıllarda özel donanımlı araştırma istasyonları kurulmaktadır.
- Buzullar(tatlı su kategorisine %3 olan tatlı su miktarının yaklaşık % 70'ine denk gelmektedir) büyük yer kaplar. Kalınlıkları kilometreleri (3000m) bulan buzulların en büyüğü ise Doğu Antartika'da yer alan ve 1 milyon km² alanı kaplayan Lambert Buzulu dur.
Buzulların %90 Antartika kıtasında bulunmaktadır.

ILIMAN İKLİMLER(ORTA KUŞAK İKLİMLERİ)
AKDENİZ İKLİMİ
Bir birinden çok uzak alanlarda hemen her kıtanın bir yerinde görülen iklimdir. 30⁰ enlemlerinde(özellikle kuzey) etkili olan yüksek basınç merkezlerinden etkilenen ve bundan dolayı yaz kuraklığının belirgin olduğu bir iklimdir.
- 30°-40° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür. Akdeniz çevresi, ABD’de Kaliforniya, Afrika’nın güneyi(Kap Bölgesi), Orta Şili ve Avustralya’nın güneyi bu iklimin en tipik görüldüğü yerlerdir.

- Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır.
- Yıllık ortalama sıcaklıklar 15°-20 °C, yıllık sıcaklık farkı ise 18 °C dolaylarındadır.
- Yıllık yağış miktarı 1.000 mm civarındadır. Yağışların büyük bir kısmı kışın düştüğü için yağış rejimi düzensizdir.
- Bu iklimin bitki örtüsü; yaz kuraklığına dayanıklı kızılçam ormanları ve defne, zeytin, keçiboynuzu, mersin gibi bodur ağaçlardan oluşan makilerdir.

ILIMAN OKYANUS İKLİMİ

- 40°-60° enlemleri arasında kıtaların batı kıyılarında görülür.
- Bu iklimin oluşmasında batı rüzgârları ve sıcak su akıntıları oldukça etkilidir. Batı Avrupa, Alaska Körfezi’nin güneyi, Güney Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda bu iklimin en tipik görüldüğü alanlardır.
- Yağışların yıllık ortalaması 1.000 mm civarında olup yağış rejimi düzenlidir.
- Yıllık ortalama sıcaklık 10-15 °C, yıllık sıcaklık farkı ise 10 °C dolaylarındadır(nisbeten azdır).
- Bu iklimin bitki örtüsü, karışık ağaçlardan oluşan ormanlardır.

- Yazlar çok sıcak değil, kışlarda çok soğuk değildir.(Ülkemizde etkili olan Karadeniz iklim özelliğine benzemektedir)

SERT KARASAL İKLİMİ
-Kuzey Yarım Küre'de en düşük sıcaklıklar bu iklimde ölçülmüştür(Verhoyansk'da -69,8⁰C olarak)
- Ocak ortalaması -10⁰C ile -45⁰C arasında değişir, Temmuz ortalaması 15⁰C ile 20⁰C arasında değişir.

- Orta kuşağın deniz etkisine kapalı yüksek kesimlerinde ve 60° enlemleri çevresinde görülür. Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa bu iklimin en tipik görüldüğü alanlardır.
- Kışlar oldukça uzun ve soğuk, yazlar ise kısa ve ılık geçer.
- Yıllık ortalama sıcaklık 5 °C iken yıllık sıcaklık farkı oldukça fazladır (20 °C-40 °C).
- Yıllık yağış miktarı 500 mm civarında olup yağışlar daha çok yaz başlarında düşer.
- Bu iklimin bitki örtüsü, yüksek düzlüklerde çayırlar; yamaçlar ile 60° enlemlerinde ise soğuğa dayanıklı iğne yapraklı ormanlar (tayga ormanları) ve yükseltinin kısmen azaldığı yerlerde ise bozkırlardır.

ILIMAN KARASAL(STEP) İKLİMİ

- Kıtaların deniz etkisine kapalı iç kesimlerinde görülür. Bu iklim, denizel ve sıcak iklimler ile karasal ve kurak iklimlerin geçiş alanlarında yer alır.
- Bu iklimin en belirgin görüldüğü yer Orta Asya’da çöllerin etrafındadır. 
- Yıllık sıcaklık farkı oldukça fazladır. Kışlar soğuk, yazlar sıcaktır.
- Yıllık yağış miktarı 300-500 mm civarındadır. Yağışlar genellikle kış ve ilkbahar aylarında düşer.
- Yıllık yağış miktarının az olmasına bağlı olarak bitki örtüsü seyrektir. İlkbahar yağışları ile yeşeren, yaz kuraklığı ile sararan bozkırlar (step) bu iklimin bitki örtüsünü oluşturur.

SICAK BÖLGE İKLİMLERİ (EKVATORAL İKLİMLERİ)
EKVATORAL İKLİMİ

- Mevsimlerin olmadığı, yağışların bol, nemim bol olduğu, bulutlanmanın ve konveksiyonel hava hareketlerinin bol olduğu iklim.
Nerelerde görülür?
- Ekvator çizgisi ve yakın çevresinde, Güney Amerika Amazon Havzası'nda, Afrika Kongo havzalarında,  Güneydoğu Asya Adaları’nın (Malezya ve Endonezya)büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
Özelliği;
- Yıllık ortalama sıcaklıklar 25 °C dolaylarında, yıllık sıcaklık farkı ise(yüksek nemden dolayı) çok az, 2-3 °C’dir.
- Yıllık yağış miktarı 2.000 mm’den fazladır. yağış rejimi düzenlidir.
- Yıl boyunca yüksek sıcaklıkların, düzenli ve bol yağışların görüldüğü bu bölgede bitki örtüsü (iki üç katlı bitki örtüsü-uzun ağaçlar-kısa ağaçlar-otlar) oldukça gürdür.
 -Tropikal yağmur ormanları adı da verilen bu bitki örtüsü dünyanın akciğerlerine benzetilmektedir.

- Geniş yapraklı ve yıl boyunca yeşil kalan ağaçlardan oluşan ormanlar geniş yer tutar.
ÇÖL İKLİMİ
Çöller oluşumlarına göre ikiye ayrılır; tropikal çöller, orta kuşak çölleri.
- Tropikal çöller dönenceler arası(Kuzey Yarım Küre'de Yengeç Dönencesi ile Güney Yarım Küre'de Oğlak Dönencesi çevresinde) oluşmuştur. Bu çöllerin oluşumunda yüksek basınç ve soğuk su akıntıları etkilidir.
- Bu çöller yeryüzünün en yüksek sıcaklıkların ölçüldüğü yerlerdir(nem azlığından dolayı).
- Aynı zamanda günlük sıcaklık farkının en çok olduğu yerlerdir. (araştırma yapılabilir)
- Çöllerde yıllık yağış 200mm altındadır. 
-Orta kuşak çöllerinde ise ise yıllık sıcaklık farkları daha fazladır. Orta Asya ve Kuzey Amerika da bu tip çöllere rastlanır. Sıcaklık farkları gün içinde 50 °C’yi geçebilir. 

- Bu iklimin en belirgin özelliği yağışların oldukça az olmasıdır.
- Çöl iklimi bitki örtüsü bakımında oldukça fakirdir. Yüksek buharlaşmaya ve kuraklık şartlarına uyum sağlamış dikenli otlar ve çalılar bu iklimin bitki örtüsünü oluşturur.

YER YÜZÜNDEKİ BAŞLICA ÇÖLLER
Gibson Çölü-Batı Avusturya                            Büyük Kum Çölü-Kuzeybatı Avusturalya,
Büyük Victoria Çölü-Güney Avusturalya         Tanami Çölü-Kuzey Avusturalya
Nambiya Çölü- Güneybatı Afrika kıyıları         Kalahari Çölü- Güney Afrika
Büyük Sahra Çölü- Kuzey Afrika                    Atakama Çölü- Güney Ameririka batısı, 
Büyük Tuz Çölü - Kuzey Amerika                   Arizona Çölü- Kuzey Amerika
Gobi Çölü- Orta Asya                                    Taklamakan Çölü- Orta Asya'nın batısı 
Karakum Çölü-Asya, Hazar Gölünün doğusu
Büyük Sahra Çölü kapsamında yaklaşık 10 çöl vardır. Bunlar; Arabistan, Şeş(batı Sahra), Çat, Nübye(Kızıldenizin batısı), Doğu,Tibesti(Sahra ortası), Libya, Büyük Doğu(Kuzey Afrika), Büyük Batı ve İgidi çölleri.
SAVAN İKLİMİ(yazları yağışlı tropikal iklim)
Adını bu alanlarda yetişen bitki örtüsünden almıştır. Ekvatoru çevreleyen yüksek kesimlerde, özellikle yaz gündönümünde başlayan yağışların etkili olduğu iklim tipi.

-10°-20° kuzey ve güney enlemleri ile Ekvator çizgisi çevresinde 1.000 metreden daha yüksek alanlarda görülür.
- Mevsimler yaz ve kış olarak belirgindir. Yazları sıcak yağışlı, kışlar ise sıcak ve kuraktır. Kış kuraklığı bitkilerin sararmasına, kurumasına neden olmaktatır.
- Yıl boyunca sıcaklık değerleri yüksek olmasına karşın yağış rejimi düzensizdir. Yıllık yağış miktarı 1.000-1.500 mm civarındadır.
- Güneş ışınlarının dik açılarla düştüğü aylarda(21 haziran solstisi)yağışlar artar, diğer aylar ise kurak geçer. Bundan dolayı hayvanlar mevsimlik göçler yaparlar.
- Bu iklimin bitki örtüsü, yağışlı aylarda yeşeren; kurak aylarda ise sararan uzun boylu otlar (savan) ve yer yer ağaçlardır.

MUSON İKLİMİ

- Güneydoğu Asya  başta olmak üzere Hint Okyanusu çevresinde, Avusturalya'nın kuzeyinde ve Afrika'nın doğusunda görülür.
- Hindistan, Bangladeş, Çin, Japonya bu iklimin etkili olduğu yerlerdir.
- Yıllık sıcaklık 15-20⁰C civarındadır.
- Asya kıtası ile güneyindeki Hint Okyanusu arasındaki basınç farkından dolayı oluşur(karaların ve denizlerin farklı ısınmasına bağlı olarak)
- Muson rüzgârlarının etkisiyle bu iklimde yaz mevsimi yağışlı( çünkü denizden eser ve bu zamanda Hint Okyanusu üzerinde yüksek basınç var),  kış mevsimi ise kurak geçer( çünkü karadan denize eser ve bu zamanda Hint Okyanusu üzerinde alçak basınç var).
- Yıllık yağış miktarı 2.000 mm’den fazladır.
- Sıcaklıklarda yıl boyunca önemli bir değişiklik görülmez.
- Bu iklimin bitki örtüsü, kışın yaprağını döken gür ağaçlardan oluşan muson ormanlarıdır.

EK KAYNAKLAR

Don hadisesi ve oluşumu hakkında pdf

SUNUM Büyük iklim tipleri ve özellikleri

Konu sınavı http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/9cografya_sinav_ornegi2-iklim.pdf  
Konu sınavı2 http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/9cografya_sinav_ornegi1-iklim.pdf 

Konu sınavı3 http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/9cografya_sinavi3_-buyuk_iklimler.pdf

ETKİNİK büyük iklim tipleri
Anasayfa