Ergenlik çağındaki genci ve yaşam görevlerini anlamak

Dr. Nevin DÖLEK - BAKIŞ Eğitim ve Psikolojik Danışmanlık Merkezi

Ergenlik çağı gencin kendisi ve çevresindeki kişiler için zorlayıcı bir dönem. Ergenlik “olgunluk için mücadele etme” süreci olarak tanımlanabilir. Genel olarak kızlar 14-15 yaşında, erkekler 16-17 yaşında yetişkin bedenine ulaşmış oluyorlar.

Bilişsel becerileri de yetişkinlerin sahip olduğu becerilerle aynıdır. Görünüşte bir yetişkinin yapabileceği pek çok şeyi – buna çocuk sahibi olabilmek de dahil- yapabilirler. Öte yanda çevrelerince tam anlamı ile yetişkin olarak kabul edilmiyorlar. Ergenlere “acemi yetişkinler” denilebilir ya da ergenlik çağı “yetişkinlik için bir staj dönemi” olarak adlandırılabilir. Bu stajları sırasında gençler  yetişkinliğe alışmaya çalışırlar.
 
Ergenlik dönemi bir keşif dönemidir; genç kimliğinin, değerlerinin, yaşam amaçlarının ve beklentilerinin arayışı içerisindedir. Ergenler, kendileriyle daha fazla ilgilenmeye başladıkları bu dönemde, “yetişkin dünyasıyla” nasıl ilişki kuracaklarını belirleme çabasındadırlar. Ergenlerin hazırlanmak zorunda olduğu sınavlar sadece okul sınavları veya üniversiteye giriş sınavları değildir. Ergenlik çağındaki çocuklar oldukça zorlayıcı yaşam görevleri ile karşı karşıyadır.

1. Değişip yetişkinlerinki gibi olan bedenine uyum sağlama ve beden imajından memnun olma 
2. Cinsel arzularını yönetebilme ve kendini cinsellikle bağlantılı risklerden koruyabilme 
3. Kim olduğu, güçlü yanları ve sınırlılıklarını gerçekçi bir şekilde değerlendirme 
4. Akran grubu içinde yer bulabilme becerilerini geliştirme ve akranlarınla daha gelişmiş ilişkiler kurabilme 
5. Ebeveynlerinden ve yaşamlarındaki diğer yetişkinlerden duygusal anlamda bağımsız olabilme 
6. Mesleki amaçlar belirleyebilme 
7. Evlilik ve aile yaşamına hazırlık yapma 
8. Yurttaş olma becerileri geliştirme 
9. Davranışlarını yönlendirecek değerler ve ahlak sistemi oluşturabilme 
10. Gerçekçi amaçlar belirleyip bu amaçlara ulaşmak için planlar yapabilme
 
Daha geniş adımlar atmaya yüreklendirir

Bu görevler çocukluktan yetişkinliğe geçen genç için oldukça zorlayıcı olabilir. Kuşkusuz bu zorlanma sadece ergeni değil ailesini ve sosyal ilişki ağı içinde bulunan kişileri de etkiler. Fiziksel ve sosyal gelişimi ergeni bağımsızlık için daha geniş adımlar atmaya yüreklendirir.  Öte yanda bağımsızlığa doğru ilerleme güvensizlik, çatışma, korku ve kaygı yaratır. 
 
Bu dönemde ergen kendisinin kim olduğunu, nereden geldiğini ve nereye yönlendiğini daha çok sorguluyor ve benlik saygısıyla ilgili gel gitler yaşıyor. Kimlik gelişimi ergenliğin en önemli yaşam görevlerinden biridir ve ergenlik çağında benlik algısı önemli değişiklikler geçirir. Benlik algısı, bireyin kendisinin çeşitli özellikleri ile ilgili sahip olduğu düşünce ve duygulardır. Benlik saygısı ise bireyin kendisi ile ilgili olumlu veya olumsuz ne hissettiğidir.
 
Bu dönemdeki duygusal gelişim özellikleri kendini çabuk değişen yoğun duygular,
ben merkezcilik, davranışlarda tutukluk, duyguları abartılı gösterme ya da olduğundan daha az gösterme, üstünlük ve özel olma duygusu şeklinde kendini dışa vurma eğilimindedir.
 
Ergenlerle yaşamak çok keyifli bir gezi olabileceği gibi aynı zamanda yorucu bir gayret de gerektirir. Ergenlerle çalışırken hem sınırlar ve belirgin bir yapı olmalı hem de kendilerini paylaşacak kadar rahat bir ortamda olduklarını hissetmelidirler.
 
Ergenin iki temel ihtiyacı; güven, kabul ve onay görme ve yönlendirmedir. Güven, ergenin kendini huzurlu hissetmesi için ihtiyaç duyduğu bir duygudur. Yetişkinlerin ergene güvenmesi onu kabul etmeleri, onaylamaları anlamına gelir. Kabul etme duygu ve düşüncelerinin anlaşılmasını içerir. Öğretmen aynı görüşte olmasa bile öğrenciyi anladığını gösterebilir.  Kabul etmek her davranışı onaylamak anlamına gelmez. Bazı davranışlar eleştirilebilir ve bazı davranışlarda bulunmaması istenebilir. Öte yanda ergen öğretmeninden saygı görmeli; aşağılanmamalıdır. Onay görme, fark edilme ve değer verilmeyi içerir. Ergenle ilgilenme, ergeni anlamaya çalışma, ergeni dinleme, ergene inanma  ergene değer vermenin göstergesidir.  
 
Ergen henüz çocuktur; yetişkin olma yolunda bir çocuk. Yetişkin  için bazı sınırlar çizebilmeli ve bazı kurallar koyabilmelidir. Çocuk bağımsız olmaya yüreklendirilirken bir yandan da sorumluluklarını öğrenmek ve gerektiğinde hesap vermek zorundadır. Bağımsızlığını kazanırken gence bir yandan plan yapma ve davranışlarının sonuçlarını önceden düşünme becerileri de kazandırılmalıdır.

Kaynak: www.hurriyet.com.tr/egitim