GÖÇLER
İnsanların çeşitli nedenlerden dolayı yaşadıkları yeri terk etmesi ve başka bir yere kalıcı veya süreli yerleşmesine göç denir. İnsanlar ülkeden ülkeye, şehirden şehre veya köyden şehre göç edebilirler. Yapılan tüm göçlerin somut nedenleri vardır. İlk insanlar, avcılık ve toplayıcılıkla geçindikleri için göçebe yaşamaktaydılar. Bu dönemdeki göçlerin başlıca nedeni daha iyi beslenme koşullarına ulaşmaktı.

Göçlerin yönleri kırsaldan kente(en fazla yapılan göç), kentten kırsala, kenntten kente ve ülkeden ülkeye

Günümüzdeki göçlerin nedenleri çok çeşitlidir.

GÖÇLERİN İTİCİ VE ÇEKİCİ ÖZELLİĞİ

İtici faktörler, kırsalın insan yaşamını güçleştiren ya da tehdit eden etmenlerdir.

Çekici faktörler ise şehrin daha iyi yaşam imkanları sunan koşullarıdır.

 GÖÇLERİN SINIFLANDIRILMASI

1-Sürekliliğine göre göçler, geçici ve kalıcı göçler olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşir.

- Geçici göçler(mevsimlik göç); tarım, hayvancılık, inşaat ve turizm gibi faaliyetlere bağlı olarak gerçekleşir. Güneydoğu Anadolu’dan Adana Çukurova’ya pamuk toplamak için gelen işçiler geçici göçe örnektir.

- Kalıcı göçler ise insanların yaşadıkları yerden geri dönmemek üzere yaptıkları göçlerdir.

2-Göçlerin yapıldığı yere göre iç ve dış göçler

İç göçler ülke içinde olan göçe iç göçlere iç göç denir. Genellikle ekonomik ve sosyal nedenlere dayanır. Gelişmemiş ülkererde iç göç yaygındır. İç göçler; kırdan kıra, kırdan şehre, şehirden şehre veya şehirden kıra doğru gerçekleşmektedir.

Dış göçler;  ülke dışına doğru olan göçe de dış göç (uluslararası göç) denir. Ekonomik nedenlerle yapılan dış göçlere mübadele göçleri, işçi göçleri,beyin göçü, mülteci göçleri de girer. Nüfusun cinsiyet dağılımında ve ülkelerin nüfus sayılarında değişimler meydana getirir. İşçi veren ülkeye döviz girdisi olur.

3-Zorunlu Göçler- İsteğe Bağlı Göçler; göçler, isteğe bağlı olabileceği gibi zorunlu da olabilir.

İsteğe bağlı göçler, daha çok ekonomik nedenlere bağlı olarak ve insanların kendi kararıyla gerçekleşir.

Zorunlu göçler ise savaş, siyasi baskı, can güvenliği ve doğada meydana gelen afetler gibi zorlayıcı etkenler sonucu meydana gelir.

 TARİHTE GÖÇ HAREKETLERİ 

  Türklerin Orta Asya'dan Göç Etmeleri  

Çoğunlukla göçebe hayatı yaşayan Türkler, ana yurtları olan Orta Asya'dan  doğal, ekonomik ve siyasi nedenlerden - yukarıda belirtilmiştir- dolayı ayrılarak başka bölgelere doğru göç etmişlerdir. Göçler her yöne yapılmıştır ama ağırlık batıya doğru olmuştur.

Kavimler Göçü ;Türk topluluklarının 4. yüzyılda ana yurtlarından ayrılarak Avrupa Kıtası ve Asya Kıtası’nın batısına doğru başlattıkları göç, dünyadaki en büyük kitlesel göç hareketlerinden biri olarak adlandırılmaktadır. Türk topluluklarının gittikleri yerlerden kaçan kavimler Avrupa’ya doğru göç etmişlerdir. Yaklaşık bir asır süren ve Kavimler Göçü olarak tarihe geçen bu göçün Avrupa kıtasını özellikle de Roma İmparatorluğunu etkileyen bir çok siyasi ve askeri sonuçları olmuştur.

Yeni Dünya'ya Göçler

15. yüzyılın sonlarında(1490’lı yıllar) İspanyol ve Portekizli denizciler Kristof Kolomb, Macellan, Vasco da Gama ve diğer kaşiflerin yaptıkları seyahatlerin sonucunda Amerika ve Okyanusya kıtaları keşfedildi. Keşfedilen bu yerlere Yeni Dünya Kıtaları denilmiştir. 1492'de keşfedilen Amerika Kıtası'na Avrupa Kıtası'ndan ilk göç hareketleri başlamıştır ve çok farklı sonuçları olmuştur. Özellikle İspanyolların bu kıtada yaşayan yerli halka yaptıkları bugün birçok kitaba, filme ve belgesele konu olmuştur.

Köle göçleri; yeni keşfedilen yerdeki zenginliklere sahip olmak isteyen Avrupa devletlerinden İngiltere ve Fransa, Kuzey Amerika’da; İspanya ve Portekiz de Güney Amerika’da, sömürge devletleri kurmuştur. Sömürge devleti kuran Avrupalılar, bu kıtaya sadece Afrika'dan milyonlarca insanı köle olarak getirmiştir.  Okyanusya Kıtası'nda başta İngiltere ve Hollanda olmak üzere bazı Avrupalı devletler tarafından sömürge amaçlı koloniler kurulmuştur. Bütün bu göç hareketleri, Amerika ve Okyanusya kıtalarında yeni devletlerin kurulmasına neden olmuştur.

Mübadele Göçleri

Devletler arası yapılan anlaşma gereği ülke vatandaşlarının karşılıklı olarak yer değiştirmesine mübadele göçü denir. Bu göçü diğerlerinden farklı kılan en önemli özellik zorunlu olmasıdır. Kurtuluş Savaşı sonrasında 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleştirilen nüfus mübadelesi bu göçlerin en tipik örneğidir.

Anlaşma kapsamında Türkiye'den Yunanistan'a yaklaşık 1 200 000 Rum, Yunanistan'dan Türkiye'ye de yaklaşık 450 000 Türk göç etmiştir. Bu durumu da anlatan bir çok edebi eser bulunmaktadır.

 İşçi Göçleri

1750 sonrasında yavaş yavaş başlayan Sanayi Devrimi sürecinde başta İngiltere'ye olmak üzere Avrupa ülkelerindeki sanayi tesislerinde çalışmak amacıyla kırsaldan şehirlere işçi göçleri olmuştur.

II. Dünya Savaşı’na katılan ve büyük zararlar gören Almanya, Fransa, Belçika ve Hollanda gibi ülkeler, savaş sonrasında ortaya çıkan iş gücü açığını kapatmak ve kalkınmalarına hız vermek amacıyla diğer ülkelerden(özellikle gelişmemiş ülkelerden) göç almıştır.

 Savaşlar ve Sosyal Olayların Neden Olduğu Göçler

Özellikle komşu ülkeler arasındaki savaşlar ve ülke içerisinde yaşanan sosyal ve siyasal çatışmalar, insanların göç etmesine neden olur. Bu göç olayı, hem ülke içinde hem de ülke dışına doğru olabilmektedir. 1951 yılında yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Anlaşması’na göre dili, dini ve ırkı yüzünden bir toplumsal gruba ait olup bu durumdan dolayı ülkesinde dışlanan ya da sahip olduğu siyasi bir görüşten dolayı ülkesinde zarar görme veya takip edilme korkusuyla ülke dışına çıkmış olan kimseler mülteci olarak tanımlanmaktadır.

Beyin Göçü

İyi eğitim almış, nitelikli ve yetenekli insanların başka ülkelere göç etmesi beyin göçü olarak adlandırılır. Beyin göçü, genellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru yapılmaktadır. Gelir düzeyinin düşüklüğü, ekonomik zayıflık, araştırma için ayrılan kaynakların az oluşu,

siyasi baskılar, savaşlar vb. faktörler bu göç türünün artmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla beyin göçü, genellikle bu tür olumsuzlukların yaşanmadığı ve araştırma geliştirme imkanlarının olduğu ülkelere doğru gerçekleşmektedir.

Doğal Afetlerin Neden Olduğu Göçler

Sosyoekonomik sorunların yanı sıra sel, deprem, volkanizma, toprak kayması, fırtına, çölleşme, kuraklık gibi afetler insanlara büyük zararlar verirler. Bu kaygı ve korkulardan dolayı insanlar daha güvenli yerlere göç etmek isterler. 4. yüzyılda Türk topluluklarının Orta Asya’dan göç etme nedenlerinden biri de bu bölgede yaşanan kuraklıktır. Kuraklık sonrası Türk topluluklarının Orta Asya'dan göç etmeleri, bu tür göçlere örnek verilebilir.

GÖÇLERİN SONUÇLARI

Göçün ortaya çıkardığı sorunları iki ana gruba ayırabiliriz:

1-Bunlardan birincisi göç gönderen yerlerde ortaya çıkan sorunlar,

2- İkincisi ise göç alan yerlerdeki ortaya çıkan sorunlar.

Göç veren yerde nüfusun azalması başlıca sorunlardandır. Özellikle üretici

gücü oluşturan genç nüfusun kaybedilmesi, göç veren yerde üretimin azalmasına neden olmaktadır.

Ülkemizde çoğunlukla yaşlıların kaldığı, mesken sayısı gittikçe artmaktadır.

Göç veren yerlerde nüfusun azalmasına bağlı olarak bazen okullar ve sağlık ocakları kapatılmakta, bu durum o yerleşim birimlerinde yaşamaya devam edenler için hizmetlerin verilmesinde aksaklıklar yaşanmasına neden olmaktadır.

Göç veren alanlara yönelik yatırımların azalması da başka bir sorun olarak  karşımıza çıkmaktadır.

Göç alan yerlerde yaşanan olgulardan biri gecekondulaşmadır. Bunun sonucunda alt yapı, eğitim, sağlık ve çevre sorunları yaşanmaktadır.

Başka bir sorun da göç sonucu nüfusu hızlı bir şekilde artan yerlerde işsizlik ortaya çıkmakta ve suç işleme oranları artmaktadır.

Göç sonucu göç alan yerlerde nüfus hızla artmakta ve buna bağlı olarak araç sayısı artmakta, bu durum trafik sorununa ve hava kirliliğine neden olmaktadır.

Göç sonucu hızla büyüyen şehirlerde atık miktarı fazlalaşmakta, elverişli olmayan alanlara atılan çöp miktarı artmakta, ses ve ışık kirliliği yaşanmaktadır.

Göç edenler, geldikleri yerlere yaşadıkları yerlerin kültürünü de taşımaktadırlar. Böylece birçok kültür bir araya gelmekte ve bu kültürler arasında etkileşim gerçekleşmektedir.

EK KAYNAKLAR

Büyük göçler dergipark makale

Öz değerlendirme; konu sınavını yaparak kendinizi değerlendirebilirsiniz

Anasayfa