EVREN>GALAKSİLER> SİSTEMLER>

Boyutları tam olarak bilinmeyen, içinde galaksilerin, binlerce sistemlerin ve binlerve gök cisimlerinin bulunduğu sonsuz boşluk olarakta ifade edilebilen, mesafelerin ışık yılları ile ölçüldüğü (1 ışık yılı = 10¹³ km), maddenin ve enerjinin tümünü içeren, fiziksel sisteme evren adı verilmektedir.

Evren’de neler var
1.Galaksiler:Evrenin sonsuz boşluğunda bulunan sayısız gök cisimlerinin oluşturduğu kümelere galaksi denir. Dünyamızın içinde bulunduğu yıldız sistemi yani Güneş sistemi, Samanyolu galaksinde yer alır.

Bu sisteme SAMANYOLU GALAKSİ SİSTEMİ denir.
Güneş Sistemini oluşturan, Güneş’in çekim alanında, dünyamızda olmak üzere 8 Gezegen,1 cüce Gezegen-Plüton, 62 Uydu, 30 bin küçük gezegen, binlerce kuyruklu yıldız ve sayısız meteor bulunur.
Araştırmalar ilerledikçe yeni gezegen ve uydular keşfedilmektedir.

2.Gaz-toz bulutları:Evrendeki kızgın gaz ve toz bulutlarıdır. Örnek: Andromeda

3.Yıldızlar: Isı ve ışık yayan gök cisimlerine denir. Örnek: Güneş

4.Gezegenler:Yıldızlardan aldığı ısı ve ışık yansıtan gök cisimleridir. Örnek: Dünya

5.Uydular:  Gezegenlerden küçük, bağlı olduğu gezegenlerin etrafında dönen gök cisimleridir. Örnek: Ay

6.Kuyruklu yıldızlar:

7.Göktaşları: Atmosfere girince ateş külçesi durumuna dönüşen Evrendeki başıboş dolaşan kayaçlardır.

Yıldız Sistemi: Bir yıldız ve onun çekim gücünün etkisi altındaki gezegenler ve diğer gökcisimlerinden oluşan sistemlerdir. Örnek: Güneş sistemi.

Güneş: Çevresine ısı ve ışık yayan gök cismidir. Yapısının %99 hidrojen ve helyum gazlarından oluşur. Yarıçapı 700.000 km. dır. Yüzeyinde sıcaklık 6000 oC Yer yuvarlağından 333.000 kat büyüktür. Dünyamıza ortalama 149.000.000 km. uzaklıktadır.

Güneş Sistemi

Güneş ve onun çekim etkisi altında bulunan gök cisimlerinin oluşturduğunu topluluğa denir. Güneş’in çekim gücü etkisindeki 8 gezegen, uyduları ve diğer gökcisimlerinin oluşturduğu bir sistemdir. 

GÜNEŞ'E AİT BİLGİLER

• Güneşin esas maddesini hidrojen oluşturmaktadır.
• Güneşte ayrıca, hidrojenin onda biri kadar helyum, binde biri kadar da karbon (C), oksijen (O2) ve azot (N) bulunmaktadır.
• Güneşin çapı 1,4 milyon km (yerin 110 katı), ortalama yoğunluğu 1,4 gr/cm3 ve yüzeyinde yerçekimi, 274 m/sn2'dir (yerin 28 katı).
• Güneş ışığının spektroskoplarla yapılan incelemelerinde, dünyadaki elementlerden 70 tanesinin güneşte bulunduğu tespit edilmiştir

• Güneş, Güneş sisteminin merkezinde yer alır.
• Güneş, yörüngesindeki bütün gezegenlerden büyüktür. 
• Güneş, gezegenleri ile birlikte Samanyolu galaksisi içerisinde dönmekte ve bir turunu 230 milyon yılda tamamlamaktadır.

Güneş, kendi ekseni etrafındaki bir turunu ortalama 27 günde (Güneş ekvatoru üzerinde 25 gün, kutuplarda ise, 31 gün) tamamlamaktadır.
GÜNEŞ İLE İLGİLİ RAKAMLAR;

• Güneşin sıcaklığı yüzeyde yer yer 6.000 C0 kadar düşer.
• Güneşin merkezindeki sıcaklık 14.000.000 C0 ulaşır.
• Güneşin merkezindeki basınç, 100 milyar atmosfer basıncını bulur.
• Güneşin dünyaya olan uzaklığı ortalama 150 milyon km kadardır.
• Güneş ışığı dünyaya 8 dakika 20 saniyede ulaşır.
• Güneşteki hidrojen, termonükleer reaksiyonlarla (fusion) helyuma dönüşmekte ve bu sırada büyük bir enerji açığa çıkmaktadır.
• Yapılan hesaplara göre, güneşin merkezi kısmında her saniye 564 milyon ton hidrojen, 560 milyon ton helyuma dönüşmekte ve aradaki 4 milyon tonluk fark, ısı ve ışık olarak uzaya  yayılmaktadır.

Güneşin Çekirdeği

• Güneşin çekirdeği 15.7 milyon °C’den daha sıcaktır. Yoğunluğu suyun yoğunluğundan 150 kat fazladır. Burada 5 milyar yıl kadar yetecek ve füzyon reaksiyonu oluşturacak yeterli miktarda hidrojen vardır. Buraya nüklüer reaksiyon katı (inner core) denir.
• Güneş enerjisinin büyük bölümü, çekirdekteki yüksek enerji taşıyan fotonların yüzeye doğru çıkmasıyla oluşur.
• Atomlar tarafından absorbe edilen çekirdeğin etrafındaki büyük kuşağa Radyoaktif Kuşak (radiocative zone) denir.
• Konveksiyon kuşağının (convection zone) iç kesimi dış kesimine göre soğuktur. Bunun sonucu olarak sıcak gazlar yükselerek soğur, soğuyan gazlar konveksiyon kuşağına geri döner. Konveksiyon kuşağı, fotosfer denilen Güneş’in dış kuşağına sıcaklık taşır.

Fotosfer (Photosphere)

• Fotosfer, çekirdeğe göre soğuk ve dışarıya doğru enerji yaydığı için güneş atmosferi olarak isimlendirilir.
• İnce örtülü dış yüzeyi, sadece 400 km kalınlıktadır.
• Güneşin üzerinde gördüğümüz parıltılar, buradaki hidrojenin helyuma dönüşümünden ortaya çıkar.
• Fotosferin yüzeyi taneli bir yapıda olup her tanenin boyutu 1000 km kadardır. Bu taneler, enerjiyi yüzeye taşıyan konveksiyon akıntılarından oluşur.

Güneşin Dış Tabakası

• Güneşin üzerindeki fotosfer katı kesin bir sınırla güneşten ayrılmaz. Türbülans, diffüz gaz tabakasına KROMOSFER (cromosphere) denir.
• Bu tabaka fotosferin üzerinde bulunmakta olup 2000-3000 km kalınlıktadır.
• Kromosfer çıplak gözle Ay, Güneş’in önüne geldiğinde dar bir şerit halinde görülür.

• Kromosferin üzerinde Korona denilen diffüz bölfe bulunur. Bunlar güneşin etrafında güzel bir hale şeklinde görülür.
• Koronada sıcaklık 2 milyon oC dir.
• Fotosferde 6 bin oC olan sıcaklık coronada 2 milyon oC ye yükselir.
• Bunun nedeni, güneş yüzeyinden çıkan parçacıkların hızla hareket ederek sıcaklığı arttırmasıdır.

• Gezegenler	Güneşe uzaklık milyon km	orta. sıcaklık	Çapı	Güneş etrafında gönüşü	Kendi etrafında dönüşü	Uydu sayısı	Atmosfer	Diğer özellikler
  Merkür	57.9	430	4880	88 gün	59 gün	yok
  Venüs	108.2	480	12,010	255 gün	243 gün	yok
  Dünya	149,6	15	12756	365 gün,6 saat	23 saat 56 dk	1
  Mars	227,9	-50	6787	687 gün	24,6 saat	2
  Jüpiter	778,3	-130	142800	11,86 yıl	9,9 saat	12
  Satürn	1427	-185	120,600	29,46 yıl	10,7 saat	22
  Uranüs	2870	-200	52,300	84 yıl	17,2 saat	21
  Neptün	4497	-200	49,100	165 yıl	16,1 saat	2
  Plüton	5900	-230	2,300	248 yıl	6,4 gün	1

Güneş Sistemini Oluşturan Gezegenler

• Güneş sistemi, iç içe iki gezegen kuşağından oluşur.
• İç kuşakta, sırasıyla Merkür (Utarit), Venüs (Zühre), Dünya (Yer) ve Mars (Merih);
• Dış kuşakta ise, Jupiter (Müşteri), Satürn (Zühal), Uranus (Evrenos) ve Neptün  yer alır.
• İç kuşakla dış kuşak arasında (Mars ile Jupiter arasında) minik gezegenler (Planetoids) kuşağı da denilen Astreoid kuşağı bulunur.
• Astreoid kuşağı içerisinde yer alan küçük gezegenlerden 100.000 tanesi teleskoplarla ayırt edilmiştir. Bunların sadece bir tanesi "Seres" (Ceres) gözle görülebilmektedir.

Merkür

• Güneşe en yakın gezegen olan Merkür’ün atmosferi %98 helyum, %2 hidrojenden oluşmuştur. Güneş battıktan hemen sonra görülmesinden dolayı Çoban Yıldızı olarak da bilinir.
• Su ve havanın olmadığı Merkür’de sıcaklık gündüz 400 oC’ye, gece ise -175 oC’ye düşer.
• Bu gezegenin yüzeyinde yüzbinlerce meteor kraterleri bulunur.

Venüs

• Bu gezegenin atmosferi % 96.5 karbondioksit, % 3.5 azot gazından oluşur.  Ay’dan sonra en parlak gök cismi olan bu gezegen de Dünya’mızda akşam ve sabah yıldızı olarak görülür.
• 45-60 km yükseklikte üç atmosfer katının yer aldığı bu gezegendeki bulutlarda sülfürik asit ve su damlaları tespit edilmiştir.
• Atmosferdeki bulutlar ve yüksek miktarda karbondioksit, Venüs’ün alt atmosferinde sıcaklığı adeta hapsetmektedir.
• Venüs üzerinde uzay araçları aracılığıyla alınan resimlerden 1000’den fazla dağ, krater, volkanlar, yarık ve havzalar saptanmıştır.

Mars

• Mars’ın atmosferi %95 karbondioksit, %3 azot ve %2 argon gazından oluşmuştur.
• Gezegenler içerisinde 4. katı gezegen olan Mars, demir oksitten dolayı kırmızımsı renktedir(Kızıl gezegen de denilmektedir- Merih de ).
• Her 780 günde bir Güneş ve Dünya arasında doğrusal bir hat boyunca yer alır. 15-17 yıl aralıkla Dünya’ya olan en yakın uzaklığı 54.5 milyon km yi bulur.
• Mars’taki akarsu vadilerinin varlığı 19. yy da tespit edilmiştir. Bu nedenle Mars'ta hayat olduğuna inanılmaktaydı. Mars’ta hayatla ilgili bazı bulgular tespit edilmiştir. Ancak, organik moleküllerin bulunamaması bu savı desteklememiştir.
• Mars’ın her iki kutbunda buz örtüleri bulunmakta olup bunlar mevsimlik değişmelere bağlı olarak büyüyüp küçülmektedir.
• Son bilgilere göre Mars’taki hava basıncının Dünya’ya göre çok düşük olduğu, nispeten ağır olan karbondioksit gazının bulunduğu, bazı vadilerde sisin oluştuğu, yazın ekvatorda 20 ^oC olan sıcaklığın, kışın kutuplarda -140 ^oC ye düşdüğü belirtilmiştir.

Asteroidler

• Asteroid, yıldız şeklinde olan gök cismi anlamına gelir. Boyutları 1-600 mil çapından küçük olan gezegenlerdir.
• Çok küçük olmalarından dolayı ışık noktaları şeklinde görülür.
• İlk dört asteroid, 1801 ve 1807 yıllarında keşfedilmiştir. Günümüzde birkaç yüzbin asteroidin olduğu bilinmekte ve bunun milyona ulaşabileceği sanılmaktadır.
• Tüm bilinen asteroidlerin toplam kütlesi Ay’dan daha küçüktür.

Jüpiter

• Jüpiter’in atmosferi %90 hidrojen %10 helyumdan oluşmuştur.
• Güneş sistemindeki en büyük gezegendir. Bütün gezegenlerin kütlesinden 2.5 kat, Dünya’nın çapından 11 kat daha büyüktür.
• Gaz ve toz parçacıklarından oluşan Jüpiter’de çekim kuvvetleri, yüksek bir basınç oluşturarak iç kısmındaki sıcaklığı 10 bin oC kadar yükselmiştir.
• Jüpiter Güneş’ten aldığı enerjiden 2.5 kat daha fazla enerji yaymaktadır.
• Jüpiter’in 67 uydusu olup bunların çapı 6 milden azdır. Bu uydulardan biri (Ganyemede) Pluto ve Merkür gezegenlerinden daha büyüktür.

Satürn

• Jüpiter’den sonra 2. büyük gezegen olan Satürn’ün atmosferi %90 hidrojen, %3 helyumdan oluşmuştur.
• Nispeten küçük metal ve kaya çekirdekli hidrojen ve helyumdan oluştuğu sanılmaktadır.
• Satürn’ün dönme yönünde saatte 1600 km hızda fırtınaların olduğu saptanmıştır. Gezegenin ekvatoru üzerinde dönen hidrojen bulutlarının varlığı tespit edilmiştir.
• Daha önemli olan, gezegende 1000 adet ayrı halkanın varlığıdır.
• Son derece küçük olan Satürn’ün uyduları(62), kaya ve buzlardan oluşmuştur.

Uranüs

• Uranüs % 82 hidrojen, %15 helyum ve %2 metan gazından oluşmuş 3. gaz kütlesine sahip gezegendir. 27 uydusu vardır.
• Atmosferindeki metan gazından dolayı yişilimsi renktedir. Atmosferi çok soğuk (-215 oC) olan Uranüs’te, bulut örtüsü saptanmamıştır.
• Hidrojen ve helyumun yeterince sıkışmış olmasından dolayı çekirdeğin yüzeyi sıvı durumdadır.
• Çekirdeğin altındaki mantonun katılaşmış metan, azot ve sudan ibaret olduğu farzedilir.
• Mantonun içi, dünya kütlesinin 15 katı kadar olan silis ve demirden oluşan kayalardan ibarettir.
• Çekirdeğin içindeki sıcaklığın 7000 oC olduğu sanılmaktadır.

Neptün

• Atmosferi %80 hidrojen, %19 helyum, % 1 metandan oluşan Neptün, gazdan oluşmuş son gezegendir.
• Mavimsi renkte olan Neptün, açık bir atmosfere sahiptir. Bulut katının üzerinde sıcaklık -220 oC’dir.
• Uranüs gibi Neptün’de üç kata sahiptir. Çekirdeği katılaşmış veya sıvı hidrojen ve helyumdan ibarettir.
• Buradan kademeli olarak atmosfer katına geçilir, mantosu ise katılaşmış gaz ve sudan ibarettir.
• Kayadan oluşan çekirdeğinde sıcaklık 7000 oC’dir. 14 uydusu vardır.

Plüton

• Metan ve azot gazından oluşan atmosferi olan Plüto, muhtemelen Dünyanın uydusu ay büyüklüğünde donmuş gaz içerir.
• Bazı bilim adamları gerçek bir gezegen olarak kabul etmezler.
• Neptün’ün yörüngesinin dışında Jüpiter kuşağında bir kuyruklu yıldız olarak belirtirler.

Kuyruklu Yıldızlar

• Elips bir yörüngede güney etrafında yavaşça dönen uzun kuyruğu olan yıldızlardır.
• Parlak görünmesine rağmen soğuktur ve parlaklığı güneşten gelen ışığın yansımasına dayanır.
• Kuyruklu yıldızlar güneş sisteminin dış kısmında görülürler.
• Bir kuyruklu yıldız; silikat kayaları, metal kırıntıları ile birleşmiş buz parçacıkları, metan, azot, karbondioksit, donmuş karbonmonoksit kristalleri ve diğer bileşenlerden oluşmuştur.

 AY( Dünya'nın oluşumu sırasında Theia adlı başka bir gezegenle çarpışma sonrasında oluşmustur. Bu aşamada Dünya'ya olan uzaklığı sadece 22.000 Km dir.)

• Ay, dünyamızın tek uydusudur.
• Ayın ortalama yoğunluğu 3,34 gr/cm3dir.
• Ayın yüzeyindeki çekimi 162 cm/sn2'dir (yerin1/6'sı kadar).
• Ay, yere ortalama 385.000 km mesafede yer alır.
• Ayın Dünya'ya olan uzaklığı değişir, yere en yakın (perigee) iken 356.000 km, en uzak iken (apogee) 407.000 km uzaklıkta bulunur.
• Ayın yörüngesi üzerindeki hızı ortalama 3681 km/saat dır.
• Yarıçapı ise, 1738 km (yerin 1/4'ü) kadardır.
• Atmosferi yoktur. Yüzey sıcaklığı +117 C0 ile -117 C0 arasında değişir.
• Kendisi ışık yaymaz. Ancak güneşten aldığı ışığı yansıtır.
• Ay'ın Dünya'ya olan etkileri; gel-gitlerin oluşmasına neden olur, Dünya ekseninin salınımına etki yapar, mevcut eğikliğin korunmasında olumlu rol oynar, uyguladığı çekim kuvveti ile Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızına dengeleyici etki yapar,

Ayın Yaşı

• Ay, insanoğlunun üzerinde yürüdüğü, dünyadan sonra ikinci gök cismidir.
• 1969'da Amerikalı astronotlar (N. Amstrong, E. Aldrin ve M. Collins) ayda yürüyen ilk insanlar olmuşlardır.
• Ay yüzeyinde çok sayıda krater benzeri çukurlar bulunmaktadır.
• Bunlardan çok büyük bir kısmının meteor çarpmaları sırasında oluştuğu, kalan kısmının da dünyadakiler gibi volkanik faaliyetlerle meydana geldiği kabul edilmektedir.
• Aydan getirilen kaya parçalarının 4,3 milyar yaşında olduğu; ay, dünya ve güneş sistemindeki diğer gezegenlerin beraber oluştuğu kabul edilmektedir.

Güneş sistemi tümüyle aynı yönde dönen bir disk biçiminde Samanyolu Galaksi’ si içinde hareket eder.

Güneş sisteminde bulunan gezegenlerin özellikleri şunlardır:

1- Bütün gezegenler Güneş etrafında, basıklığı az elipsler biçimindeki yörüngeleri izleyerek dolaşır.
2- Yörüngedeki dönüş hızları birbirinden farklıdır. En yakın Merkür dolaşımını 88 günde, en uzak Plüton ise 248 yılda tamamlar.
3- En büyük gezegen Jüpiter’dir. Merkür, Venüs, Mars ve Plüton Dünya’ dan küçük gezegenlerdir.
4- En fazla uydusu olan gezegen Jüpiter’dir.12 uydusu vardır.
5- Merkür ve Venüs gezegenlerinin uyduları yoktur. 

Not: Bu sayfanın oluşturulmasında çeşitli coğrafya sitelerinden alıntı yapılmıştır.
BAŞLICA GEZEGENLER https://www.google.com/maps/@-17.547768,151.2514876,11883198m/data=!3m1!1e3


Anasayfa