TÜRKİYE'NİN GÖLLERİ

Türkiye, göller bakımından zengin bir ülke değildir. Var olan göllerin de dağılışı çok dengesizdir.
Bazı bölgeler göl oluşumları bakımında az da olsa iyi durumdadırlar. Göllerin yoğunluk kazandığı alanlar Doğu Anadolu, İç Anadolu, Göller Yöresi ve Güney Marmara’dır. 
Ülkemizdeki göller yükseklik, derinlik, su yapısı ve genişlik bakımında farklılklar göstermektedir. Göllerimizin yüksekliği doğuya gidildikçe artmaktadır. Derinlik ve genişlikleri bakımından da farklılık gösteren göllerimizin tuzluluk oranları da farklıdır. Göllerimiz içinde tuzluluk oranı en az
olanlar, dışarıya akıntısı yani gidegeni bulunanlardır.

Türkiye’deki göller, doğal ve yapay göller olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Ülkemizdeki doğal göller oluşumlarına göre tektonik, volkanik, karstik, buzul ve doğal set gölleri ile karma göller olmak üzere sınıflandırılmaktadır.
GÖLLERİN SINIFLANDIRILMASI

TEKTONİK GÖLLER; 

Bu tür göller, yer kabuğu hareketleriyle meydana gelen çanaklarda suların dolmasıyla oluşmuşlardır. Ankara, Konya ve Aksaray illeri arasında bulunan Tuz Gölü, yüz ölçümü bakımından ülkemizin ikinci büyük gölü iken, son yıllarda sularındaki azalmadan dolayı üçüncü sıraya düşmüştür(1997’de 260 bin hektar alanı kaplayan Tuz Gölü, 7-8 yılda 100 bin hektar azalarak 160 bin hektara düştü).
- Tektonik bir çanakta yer alan bu göl, kapalı bir havzada yer almaktadır.
- Tuzlu kaynaklarla beslendiği için tuz oranı çok yüksektir.
- Ortalama derinliği 40 cm olan gölün büyük bir kısmı yaz döneminde kurumaktadır,
. Ülkemizin tuz ihtiyacının yarısına yakını bu gölden elde edilmektedir,
Ülkemizin ikinci büyük doğal gölü ve en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir, tektonik bir çanakta yer almaktadır.
- Bu gölün yer altı ve yer üstü gideğenleri bulunduğundan tuzluluk oranı düşüktür.
Tektonik göllerden olan Burdur Gölü’nün dışarıya akıntısı olmadığından tuz oranı yüksektir.
- Nesli azalmakta olan dikkuyruk ördeklerinin dünyadaki varlığının, yaklaşık yüzde 75’i bu gölde kışlamaktadır.
Denizli ili sınırlarında bulunan Acıgöl, Türkiye’nin tek doğal sodyum potansiyeline sahiptir.
- Dışarıya akıntısı olmayan ve derinliği ortalama bir buçuk metre olan gölün önemli bir kısmı yaz döneminde kurumaktadır.
- Gölün tabanında çökelen tuz, potasyum, sodyum ve sülfat; kâğıt, cam, deterjan, tekstil ve benzeri alanlarda kullanılmaktadır.
Güney Marmara’da birer tektonik çanakta yer alan Kuş(Manyas) ve Uluabat göllerinin Marmara Denizi’ne akıntıları bulunduğundan tuz oranları azdır.
- Bu göller, dünyaca tanınan kuş barınma alanlarındandır.
Güney Marmara’daki tektonik çanaklardan birinde bulunan ve Marmara’nın en büyük gölü olan İznik fazla sularını bir gideğenle Marmara Denizi’ne boşaltmaktadır.
- Suları tatlı olan bu göl de ülkemizin önemli kuş barınma alanlarındandır.

Güney Marmara’daki tektonik çanaklarda meydana gelen göllerden biri de Sapanca’dır.
- Adapazarı ile İzmit arasında bulunan bu gölün de suları tatlıdır.(daha fazlasını öğren, tüdav vak. kitabı https://tudav.org/wp-content/uploads/2018/04/Sapanca_Golune_Bilimsel-Acidan_Bakis.pdf)

İç Anadolu’da yer alan Eber(kamışı ile ünlü) ve Akşehir gölleri de tektonik çanaklarda meydana gelmiştir.
- Bu iki gölü birbirine bağlayan dere Devlet Su İşleri tarafından kapatılmıştır(Eber gölünün fazla suları Akşehir gölüne aktarılıyordu).
- Her iki gölün de tuz oranı düşüktür.

Ülkemizdeki tektonik göllerden biri de Hazar Gölü’dür.
- Elâzığ ili sınırlarında bulunan bu gölün gideğeni, Dicle Nehri’nin kaynağını oluşturmaktadır.
- Suları tatlı olan bu gölden elektrik enerjisi elde edilmektedir

VOLKANİK GÖLLER

Ülkemizdeki volkanik göller krater, kaldera ve maar çanaklarında oluşmuşlardır. Bu göllerin en büyüğü Nemrut Kaldera Gölü’dür.
- Bitlis ili sınırlarında bulunan ve Nemrut Dağı’nın kalderasında yer alan bu göl, daha çok kar ve yağmur sularıyla beslenir. Bu gölün hemen yanında yer alan, daha çok yer altı kaynaklarıyla beslenen ve suları sıcak olan bir göl daha bulunmaktadır. 

Ülkemizin “nazar boncuğu” olarak adlandırılan Meke Tuzlası Gölü, Karapınar yakınlarında yer alır.
- Bir patlama çukuru içinde yer alan gölün ortasında ada şeklinde bir volkan konisi bulunmaktadır.
- Derinliği az olan bu gölün tuzluluk oranı yüksektir. Bu gölün yakınında bulunan Acıgölise bir maar
içinde oluşmuştur. Acıgöl’ün tuz oranı yüksektir.
Isparta yakınlarında yer alan Gölcük Gölü, bir kraterde yer almaktadır. Göl, kar ve yağmur sularıyla beslenmektedir.

KARSTİK GÖLLER

Ülkemizdeki karstik göller dolin, uvala, obruk ve polyelerde oluşmuştur. Bu göllerin önemli bir kısmı Antalya, Burdur ve Konya illerinde yer alır. Bunlardan Konya ili sınırlarında bulunan Kızören Gölü’nün derinliği 145 metredir.
Yine Konya yakınlarında yer alan Timraş Gölü'de bir obrukta oluşmuştur.
Burdur yakınlarındaki Salda Gölü ve Kestel Gölü ile Antalya(Elmalı ilçesinde) yakınlarındaki Avlan Gölü’de karstik göllerdendir. Avlan Gölü 1970 yıllarında kurutuldu ama çevresindeki elma bahçeleri zarar görünce yeniden kazanılmaya çalışılmaktadır.

BUZUL GÖLLER

Türkiye’de buzulların etkili olduğu alanlar, yüksek dağlardır. Bu nedenle ülkemizde buzulların etkisiyle oluşan göllerin sayısı az olduğu gibi yüz ölçümleri de küçüktür. Hakkâri yakınlarında yer alan ve Güneydoğu Toroslar’ın devamı olan dağlık alanda bulunan Gelyana ve Bey gölleri, ülkemizdeki buzul göllerinin en büyükleridir. Kaçkarlar üzerinde yer alan Mal Gölü ve Deligöl ile Uludağ üzerinde yer alan Aynalıgöl, Kilimligölve Karagöl de buzul göllerindendir. Aladağlar, Bolkar ve Bingöl dağlarında da buzul göllerine rastlanır.

DOĞAL SET GÖLLERİ

Ülkemizde bir çanağın önünün doğal setlerle kapanması sonucunda meydana gelen göllerin çeşitli
örneklerine rastlanmaktadır. Bunların başlıcaları kıyı, heyelan, alüvyal ve volkanik set gölleridir.
Kıyı Set Gölleri
Türkiye’de kıyı set göllerinin tipik örneklerine İstanbul’da rastlanır. Eskiden birer koy iken dalga ve akıntıların taşıdıkları materyallerle koyun önünü kapatması sonucu oluşan Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu gölleri, kıyı set göllerinin başlıca örnekleridir.

Heyelan Set Gölleri
Ülkemizde heyelan set göllerine daha çok Karadeniz’de rastlanır. Bir çanağın önünün heyelan sonucu kapanmasıyla meydana gelen bu göllerin başlıcaları Sera(Trabzon), Tortum(Erzurum), Abant ve Yedigöller’dir (Bolu)

Alüvyal Set Gölleri
Türkiye’de alüvyal set göllerinin iki farklı örneğine rastlanır. Bunlardan birincisi, alüvyonların bir derenin önünü kapatmasıyla oluşan göllerdir. Eymir (Ankara), Mogan(Ankara) ve Köyceğiz(Muğla) bu tür göllerdendir. Çamiçi (Bafa) Gölü (Muğla-Aydın) ise Büyük Menderes nehrinin taşıdığı alüvyonları, bir körfezin girişinde biriktirmesi ve körfezin zamanla denizden koparak göl hâline gelmesiyle oluşmuştur.

Volkanik Set Gölleri
Volkanik faaliyetler sonucu çıkan materyallerin bir çanağın önünü kapatması sonucu oluşan göllerdir. Nazik, Erçek, Haçlı, Balıkve Çıldır gölleri birer volkanik set gölüdür.

KARMA YAPILI GÖLLER

Ülkemizdeki göllerden bir kısmı da birden fazla etmenin etkisiyle oluşmuştur. Bu tür göllerin başlıcaları Van, Eğirdir ve Kovada gölleridir.
Ülkemizin en büyük gölü olan Van Gölü, tektonik bir çanağın önünün Nemrut’tan çıkan lavlarla kapanması sonucunda meydana gelmiştir.(tektonik ve volkanik set)
- Kapalı bir havza olan Van Gölü dünyanın en büyük sodalı gölüdür.
- Sularının yapısından dolayı içinde yaşayan canlı sayısı çok azdır.
- İnci kefali, bu gölde yaşayan balık türüdür.

Türkiye’nin dördüncü büyük gölü olan Eğirdir Gölü(Isparta)  ile Kovada Gölü (Isparta) tektonik çanaklarda çözünmeler sonucu meydana gelmiştir.(tektonik ve karstik)
- Eğirdir Gölü’nün fazla suları Kovada Gölü’ne akmaktadır.
- Kovada ise fazla sularını Akdeniz’e ulaştırmaktadır. Bu nedenle her iki gölün de tuz oranı azdır.

YAPAY GÖLLER
 Göllerimizin bir kısmı ise insan eliyle oluşturulmuş yapay göllerdir. Baraj adı verilen bu yapay göller, içme ve sulama suyu sağlanması ve elektrik enerjisi elde etmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye’nin en büyük barajları genelde büyük nehirlerimiz üzerinde bulunmaktadır.
- Fırat Nehri üzerindeki Atatürk, Keban ve Karakaya,
- Dicle Nehri üzerindeki Devegeçidi ve Ilısu,
- Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı ve Altınkaya,
- Büyük Menderes Nehri üzerindeki Adıgüzel ve Kemer,
- Ceyhan Nehri üzerindeki Aslantaş ve Menzelet,
- Seyhan Nehri üzerindeki Seyhan,
- Sakarya Nehri üzerindeki Sarıyar,
- Gediz Nehri üzerindeki Demirköprü,
- Yeşilırmak üzerindeki Almus ve Hasan Uğurlu barajları en önemli baraj göllerimizdir

Türkiye'deki barajlar listesi

BÖLGELERİMİZE GÖRE GÖLLERİN DAĞILIŞI

TÜRKİYE HARİTASI ÜZERİNDE GÖLLERİMİZ

GÖLLERİMİZDEN FAYDALANMA

- Göllerimizin Ekonomiye Katkıları daha çokçevresinde yaşayan insanların sosyal ve kültürel hayatları ile ekonomik faaliyetlerini etkilemektedir.
- Türkiye’deki doğal göllerin ekonomik anlamda çevrelerine en büyük katkıları turizm ve balıkçılık sektörlerindedir. Birçok gölümüzün çevresinde kurulan turistik tesisler, özellikle sonbahar ve kış aylarında ziyaretçilerine unutulmaz görüntüler sunmaktadır. Abant , Uzungöl, Sera Gölü gibi birçok gölü bu duruma örnek olarak verebiliriz. Hatta Manyas (Kuş) Gölü ve Yedigöller gibi bazı göllerimiz millî park yapılarak koruma altına alınmıştır.
- Bir kapalı havza içerisinde yer alan Tuz Gölü’nün suları çevre şartlarından dolayı tuzludur. Kurak yaz aylarında, şiddetli buharlaşma sonucunda yüzeyde biriken tuz mineralleri, Türkiye’nin tuz ihtiyacının büyük bölümünü karşılamakta ve ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır,

- Göllerimiz, ülkemizin iklimine olan etkileri ve birer ekosistem olmaları bakımından önem taşımaktadır.

-  Bitlis’in Tatvan ilçesi ile Van il merkezi arasında feribot seferleri düzenlenmekte böylece bölgenin ulaşım faaliyetlerine katkı sağlanmaktadır.
- Baraj göllerimiz ise tarımda sulama, elektrik enerjisi sağlama, balıkçılık ve turizm gibi birçok alanda ülke ekonomisini ve yöre halkının sosyokültürel özelliklerini etkilemektedir. 
- Su sporlarının yapılmasında ve yaygınlık kazanmasında önemli bir etken olmuştur..Örneğin Atatürk Baraj Gölü, bölgedeki her türlü etkinliği şekillendirmeye başlamıştır. 

GÖLLERİMİZİ BEKLEYEN TEHLİKELER

EK KAYNAKLAR

Salda Gölü https://www.youtube.com/watch?v=LIzkmgzkC5Y

TÜRKİYE HARİTASI ÜZERİNDE GÖLLERİMİZ VE BARAJLARIMIZ
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiyenin-akarsular-gollar-haritasi2.png

DOĞAL GÖLLERİMİZ
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiye-dogal-goller-haritasi.png

OLUŞUMLARINA GÖRE GÖLLERİMİZ
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiyenin-olusumlar%C4%B1na-gore-dogal-goller-haritasi.png

KURUYAN-KURUTULAN GÖLLERİMİZ(ARTIK GÖL DEĞİLLER)
http://cografyaharita.com/haritalarim/2eturkiye-kurutulan-goller-haritasi.png  

Konu Sınavıhttp://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/gollerimiz.pdf

Anasayfa