Paraleller ve Meridyenler
MERİDYENLER; Bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında son bulduğu varsayılan yarım çemberlere meridyen denir.
SAYILARI;180 Doğu Meridyeni, 180 Batı Meridyeni olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.
ÖZEL MERİDYENLER VE ÖZEL OLMA NEDENLERİ
Başlangıç Meridyeni(Greenwich); Dünya'yı doğu ve batı olarak ikiye bölen meridyendir. Başlangıç meridyeni olduğu için doğu-batı olarak adlandırılmaz. Derece değeri sıfırdır (0°).
Tarih Değiştirme Çizgisi, 180. meridyen tarih değiştirme meridyenidir. Yakaşık olarak Pasifik Okyanusunun ortasında geçer ve sorunlara yol açabilir olmasından dolayı karalar üzerinde geçmez. Bu meridyenin de yönü yoktur yani ne doğuda ne de batıdadır. Aynı zamanda Başlangıç Meridyeninin anti meridyenidir.
MERİDYENLERİN ÖZELLİKLERİ;
- Meridyenler arasında birer dereclik açı vardır.
- Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.
- Ardışık iki meridyen arasındaki uzaklık farkı ise 111 km ile 0 km arasında değişir. Meridyen yayları arasındaki mesafe Ekvator üzerinde 111 km’dir. Ekvator’dan kutuplara gidildikçe bu mesafe azalarak kutuplarda 0 km’ye düşer.
- Meridyenlerin dereceleri başlangıç meridyeninden itibaren doğu ve batıya doğru büyür(180) Batı meridyenleri179..100...50..3.2.1.0. 1.2.3...50...100...179. Doğu meridyenleri(180)
- Başlangıç meridyeninin doğusunda 180, batısında 180 olmak üzere toplam 360 meridyen vardır.
- Başlangıç meridyeninin doğusundaki meridyenlere doğu meridyenleri, batısındakilere de batı meridyenleri denir.
- Meridyenlerin başlangıç noktası Greenwich’tir (0°). Buna Başlangıç Meridyeni denir.
- Bütün meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir.
- Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır.
- Yerel saat hesaplamaları meridyenlere göre yapılır,
- Kuzey-güney doğrultusunda uzanırlar.
- Antimeridyen bir meridyenin tam karşısındaki meridyendir(toplamları 180'i veren değerlerdir 450 DM antimeridyeni 1350 BM'dir). Zaman olarakta aralarında tam 12 saat farkı vardır.
Boylam: Dünya üzerindeki bir yerin Başlangıç Meridyenine olan uzaklığının derece (º), dakika (') ve saniye (") cinsinden açısal değeridir.Boylamın Etkileri: Boylam sadece yerel saate etki eder.
TÜRKİYE MERİDYENLERİ;Türkiye 260- 450 Doğu Meridyenleri arasında yer alır.
PARALELLER; Ekvator’a paralel olarak doğu-batı doğrultusunda birer derece aralıklarla çizildiği varsayılan hayali çemberlere denir.
SAYILARI;
90 kuzey paralelleri,
90 güney paralelleri olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
ÖZEL ENLEMLER VE ÖZEL OLMA NEDENLERİ
- Ekvator(0º) Dünya'yı iki eşit küreye bölmesi, Güneş ışınlarının yılda iki kez dik açıyla gelmesi ve başlangıç paraleli olması
- Dönenceler (23º 27')
Yengeç Dönencesi (23º 27')(Kuzey Yarım Küre'de), Güneş ışınlarının 21 Haziran'da bu enleme dik açıyla gelmesi(sınır enlem), yer ekseninin eğilmesinde son sınır olması
Oğlak Dönencesi (23º 27')(Güney Yarım Küre'de),Güneş ışınlarının 21 Aralık'ta bu enleme dik açıyla gelmesi(sınır enlem), yer ekseninin eğilmesinde son sınır olması
- Kutup Daireleri
Kuzey Kutup Dairesi (66º 33'), (Kuzey Yarım Küre'de), Bir gün içerisinde gündüzün ve gecenin yaşandığı son enlem. 21 Haziran'da Güneş hiç batmaz ve gece gündüz ardışıklığı bozulur, 24 saat gündüz olur. 21 Aralık'ta ise Güneş hiç doğmaz ve 24 saat gece olur.
Güney Kutup Dairesi(66º 33'),(Güney Yarım Küre'de),Bir gün içerisinde gündüzün ve gecenin yaşandığı son enlem. Bu enlemde ise 21 Aralık'ta Güneş hiç batmaz ve gece gündüz ardışıklığı bozulur, 24 saat gündüz olur. 21 Haziran'da ise Güneş hiç doğmaz ve 24 saat gece olur.
- Kutup noktaları
Kuzey Kutup Noktası (90º) Yer ekseninin geçtiği yerlerdir, Bu enlemlerde çizgisel hız sıfırdır. Altı ayın gece altı ayın gündüz olarak yaşandığı enlemlerdir.
Güney Kutup Dairesi (90º) özel enlemlerdir.
EKVATOR:ve Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan hayali çembere denir.
PARALELLERİN ÖZELLİKLERİ;
- En büyük paralel 40.076km'lik uzunluğu ile Ekvator'dur. (10.paralel=39.456, 20.p=37.656, 30.p=34.704, 40.p=30.708, 50. p=25.812,60.p=20.089, 70.p=13.748, 80.p=6.948 ve 90.p=0 km uzunluklarındadır)
- En küçük paralel 900 kutup paralelleridir.
- Ekvator çizgisinin kuzeyinde kalan yerlerdeki paralellere Kuzey Paralelleri, güneyinde kalan yerlerdeki paralellere de Güney Paralelleri adı verilir.
- ARDIŞIK İKİ PARALEL ARASINDAKİ FARKLAR; 111 km' mesafe, 10 açı vardır.
- Paraleller birbirleri ile kesişmezler, aralarındaki uzaklık hep sabittir(111 km),
- Paraleller doğu-batı yönünde uzanırlar,
- 10 değeri 111 km, 1'dakikanın değeri 1.85 km, 1'' saniyenin değeri ise 30 metredir.
- Paraleller arasında 111 km'lik bir mesafe olduğu için bir yerin tam olarak belirtilmesi için enlem değerinin bilinmesi gereklidir.
- Enlem:Dünya üzerindeki bir yerin Ekvator’a olan uzaklığının derece (º), dakika (') ve saniye (") cinsinden açısal değeridir.
- Alçak, orta ve yüksek enlemler;
- Alçak Enlemler; Ekvator ile (0º) dönenceler (23º 27') arasında kalan enlemlere alçak enlemler,
- Orta Enlemler;dönenceler ile kutup daireleri (66º 33') arasında kalan enlemlere orta enlemler,
- Yüksek Enlemler; kutup daireleri ile kutup noktaları(90º) arasında kalan enlemlere de yüksek enlemler denir.
Aynı enlem üzerinde, enlem değeri, Güneş ışınlarının gelme açısı, çizgisel hız, yer çekim değeri, Ekvatora olan uzaklık, tan ve gurup vakitleri ve süreleri, gece-gündüz uzunlukları hep aynıdır.
- Enlem Etkisi Nedir? Nelere Etki eder?
- Haritalarda bozulma olur,
- Yer çekimine etki eder, yüksek enlemlerde yer çekimi daha çok olur,
- Paralellerin boyları değişir,
- Çizgisel hıza etki eder,
- Tan ve gurup vakitleri ve sürelerini etkiler,
- Güneş ışınlarının geliş açısı değişir,
- Sıcaklık dağılışlarını,
- İklim ve toprak tiplerini,
- Bitki türlerini,
- Tarım ürünlerini,
- Denizlerin tuzluluk oranlarını etkilerken,
- Tarım sınırını, orman alt ve üst sınırını, dağlardaki kalıcıkar sınırını ve yerleşme üst sınırınıda belirler.
TÜRKİYE PARALELLERİ; Türkiye 360- 420 Kuzey Paraleller arasında yer alır.
Konu Sıvavı http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/cografya_sinavi_9_meridyen-paraleler.pdf
Yorumlar - Yorum Yaz
“Bugün hepimize düşen ortak görev; ulusal değerlere, bilince, Cumhuriyet’e sahip çıkmak, Çanakkale’yi, Kurtuluş Savaşı’nı kazanan ruhu korumak ve bu bilinci gelecek kuşaklara aktarmaktır. Türk Ulusu dili, kültürü, tarihi ve saygın kimliğiyle aydınlık yarınlara el ele güçlü biçimde yürüyecektir.” Mustafa Kemal ATATÜRK
