Dünyamızı saran yer kabuğu bütün gibi görünse de aslında onlarca kırık ve birbirinden ayrılmış parçalardan oluşmaktadır. Bu durumu yapboz parçalarına benzetebilirsiniz. Manto üzerinde sal gibi yüzer halde duran bu yer kabuğu parçalarına levha diyoruz. Bu levhaların boyutları değişmekle beraber sayıları on iki adet büyük ve çok sayıda da küçük parçadan oluşmaktadır. Levhalar, okyanusal, kıtasal ve okyanusal-kıtasal nitelik taşırlar.

 Levhaların hareket etmesiyle ilgili birçok kuram ileri sürülmüştür. Bu kuramların en bilineni, 1915 yılında Alfred Wegener (Alfiret Vegener) tarafından ortaya atılan Kıtaların Kayması Kuramı'dır. Bu kurama göre;

Tek kıta; kıtalar, başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta idi,

Tek okyanus; Pangea'yı çevreleyen okyanusa da Panthalassa (Pıntalasa) denilmekteydi.
Parçalanmalar başlıyor(yaklaşık 225 milyon yıl önce); Zaman içerisinde yer kabuğunun hareket etmesiyle Pangea ikiye ayrıldı ve kuzeyde Laurasia (Lavrasya), güneyde ise Gondwana (Gondvana) adı verilen kıtalar oluştu.

Bir büyük okyanus Panthalassa (Pıntalasa) , içinde biri Kuzey yarım kürede olan bir kıta Laurasia (Lavrasya), diğeri güney yarım kürede olan bir diğer kıta Gondwana (Gondvana) ve arasında bir deniz Tethys (Tetis) Denizi.

Milyonlarca yıl süren parçalanma

Manto; bu kurama göre yer kabuğunun levhalar halinde parçalanmasına neden olan güç mantodan gelir. Çekirdeğin sıcaklığından dolayı manto içerisinde ergimiş hâlde bulunan maddelerde yukarı-aşağı hareket başlar. Bu harekete konveksiyonel akımlar denir.  Levhalar, bu akımların etkisiyle hareket eder. Levhaların hareketleri; birbirlerine yaklaşan levhalar(yaklaşma), birbirlerinden uzaklaşan levhalar(uzaklaşma) ve birlerine göre yanal yer değiştiren levhalar( yanal yer değiştirme) şeklindedir.

Parçalanma sonrası nihai durum; uzun süren yıllar sonrası levhaların sayıları on iki adet büyük ve çok sayıda da küçük levhalar şeklindedir.

Levhaların hareketi ile yer kabuğu parçalanarak yeryüzü bugünkü görünümünü almıştır. Levha hareketleri ile yeryüzü bugün de değişmeye devam etmektedir. Levhalar, her yıl santimetrelerle ifade edilebilecek kadar küçük ölçüde ve yavaş hareket etmektedir.

Bu nedenle insanlar bahsedilen hareketleri hissetmez, sadece bilimsel yöntemlerle ölçebilirler.

A. Wegener'in kuramı, 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır

YERYÜZÜNÜN BUGÜNKÜ GÖRÜNÜMÜNÜ ALMASINDA EN ETKİLİ OLAN UNSUR LEVHA HAREKETLERİ VE BULARIN SONUÇLARIDIR.
 LEVHALARIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

Levhaların hareketleri; birbirlerine yaklaşan levhalar(yaklaşma), birbirlerinden uzaklaşan levhalar(uzaklaşma) ve birlerine göre yanal yer değiştiren levhalar( yanal yer değiştirme) şeklindedir.


1-BİRBİRİNE YAKLAŞAN LEVHALAR; 
Sonuçları değişebilen üç ihtimalli bir durum,
a- İki okyanusal levhanın birbirine yaklaşması ve bunun sonuçları; Pasifik levhası ile Filipin levhası çarpışır ve dünyanın en derin çukuru olan Mariana Çukuru oluşur.
b- İki kıta levhasının birbirine yaklaşması ve bunun sonuçları; Avrasya Levhası ile Hint Levhasının çarpışması sonucu Himalaya Dağları ve Tibet Platosu oluşmuştur.

2-BİRBİRİNDEN UZAKLAŞAN LEVHALAR; 
Sonuçları değişebilen üç ihtimalli bir durum,
a- İki okyanusal levhanın birbirinden uzaklaşması ve bunun sonuçları; okyanus sırtları, volkanik ada yayları ve deniz altı dağlar oluşur. Atlantik orta sırtı, Filipin Adaları, Endonezya Adaları, Japon Adaları gibi
b- İki kıta levhasının birbirinden uzaklaşması ve bunun sonuçları; rift sistemleri oluşur.
c- Bir kıtasal diğeri okyanusal levhaların birbirine yaklaşması ve bunu sonuçları; kara kısmında sıra dağlar deniz kısmında ise büyük hendekler oluşur(daha yoğun okyanusal levhanın kıtasal levhanın alyına dalması sonucu) And Dağ sistemi ve Şili Hendeği
3-YANAL YER DEĞİŞTİREN LEVHALAR
Daha çok büyük depremlerle sonuçlanan etkileri

BAŞLICA LEVHALAR VE HAREKET YÖNLERİ

YERYÜZÜNÜN ŞEKİLLENMESİNDE  LEVHALARIN HAREKERLERİNİN NE GİBİ ETKİLERİ VE SONUÇLARI OLMUŞTUR?
Kızıldeniz nasıl oluşmuştur? Bu duruma levha hareketleri etki etmiş midir?
LEVHALAR(yeryüzünün oluşumuna katkıları ve bunlara örnekler)
1- AVRASYA LEVHASI
2-ARAP LEVHASI
3-AVUSTURALYA LEVHASI
4-FİLİPİN LEVHASI
5-PASİFİK LEVHASI
6-ANTARTİKA LEVHASI
7-AFRİKA LEVHASI
8-KUZEY AMERİKA LEVHASI
9- GÜNEY AMERİKA LEVHASI
10-NAZKA LEVHASI
11-KOKOS LEVHASI
12-HİNT LEVHASI

LEVHA HAREKETLERİ İLE VOLKANİZMA ARASINDAKİ İLİŞKİ
Mağmanın yeryüzüne en rahat çıkabileceği zayıf levha sınırlarıdır. Normal litosferde her 33 metre derinliklerde 1⁰ C ısı artarken, levha sınırı alanlarında 1 ⁰C ısı artışı 2-3 metre derinliklerde olabiliyor.
LEVHA HAREKETLERİ İLE DEPREMLER ARASINDAKİ İLİŞKİ
Levhaların her türlü hareketi depremlerle sonuçlanabilir. Bazen çok etkili(San Andreas fayı, Kuzey Anadolu Fay hattı) bazen de kırılmanın derinliğine bağlı olarak yıkıcı olmayan depremlere neden olabilirler. Yeryüzündeki depremlerin % 80'i Pasifik Okyanusu çevresinde meydana gelmekte geri kalan kısmında büyük bir kısmı-%15'i- Alp-Himalaya dağ kuşağında yer almaktadır. Bu yerler levha sınırlarına tekabul etmektedir.
LEVHA HAREKETLERİ İLE DAĞ OLUŞUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ
Birbirine yaklaşan levhaların sınırlarında genellikle sıra dağ sistemleri oluşur. Günümüzde yeryüzünün en büyük dağ sistemi olan Himalaya dağ sistemi de bu şekilde oluşmuştur. Avrasya levhası ile Hint levhasının çarpışması sonucu oluşmuştur. Yine diğer bir önemli dağ sistemi olan And dağ sistemi de Nazka levhası ile Güney Amerika levhası arasındaki çarpışma sonucu oluşmuştur.

LEVHA HAREKETLERİ İLE SICAK SU DAĞILIŞ ARASINDAKİ İLİŞKİ

LEVHA HAREKETLERİ İLE JEOTERMEL ANERJİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

LEVHA HAREKETLERİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

PASİFİK ATEŞ ÇEMBERİ

DEPREM KUŞAĞI

FAY ZONU

SICAK SU ALANLARI

DENİZ TABANI YAYILMASI

DALMA-BATMA ZONU

ENERJİ BİRİKİMİ

ENERJİ BOŞALMASI

SÜRTÜNME ZONU

JEOTERMAL KAYNAKLAR

LEVHALARIN BİRBİRİNDEN UZAKLAŞTIĞINA DAİR GÖZLE GÖREBİLECEĞİMİZ KANITLAR VARMI?

Bazı Kıta kenarları birbirine uyumu (Örneğin Güney Amerika ve Afrika).
- Bazı benzer yaşlı kaya gruplarının farklı kıtalardan olması,
- Benzer tortul tabakalar günümüzde farklı konumlarda bulunan kıtalarda yer alması,
- Benzer sürüngen türlerinin fosillerinin farklı kıtalarda bulunması,

LEVHA HAREKETLER TÜRKİYE'Yİ ETKİLERİ
Ülkemizdeki depremler, özellikle kuzeydeki Avrasya levhası ile güneydeki Arap levhası arasında sürtünme, kırılma ve yaklaşma hareketlerine bağlı olarak oluşmaktadır.

EK KAYNAKLAR

Konu sınavı
http://www.suleymansen.com/FileUpload/op42022/File/cografya10konu_sinavi_levhalar.pdf  


Anasayfa