Buzul;sıcaklığın yıl boyunca 0 °C’un altında olduğu yerlerde yağışlar kar şeklinde gerçekleşir. Düşük sıcaklıktan dolayı karlar erimediğinden üst üste birikir. Yıl boyunca erimeyen bu kar yığınlarına kalıcı ya da toktağan kar denir. Kalıcı olan bu karların çok uzun süre üst üste birikmesiyle de buzullar oluşur.
Dünya çeşitli dönemlerde soğumuş ve buzullar geniş alanlara yayılmıştır. Dünyamız şimdiye kadar, en az dört büyük buz devri yaşamıştır.
- Buzulların kalınlıkları yer yer 5 km kalınlığa ulaşabilmişlerdir.
- Buzullaşma Güneş ışınlarının yansıttığı için soğumayı artırmıştır.
Türkiye'de buzullaşma ve buna bağlı olarak oluşan yer şekilleri incelendiğinde aşağıdaki noktalar öne çıkmaktadır;
- Dünya'da yaşanan dört buzul dönemi orta kuşakta olmasına rağmen Türkiye'yi de etkilemiştir,
- Buzul döneminde düşük sıcaklıktan dolayı buharlaşma azalmış ve bundan dolayı göllerin seviyeleri yükselmiştir. Van Gölü 70, Tuz Gölü yaklaşık 100 metre civarında yükselmiştir. Bu durum deniz ve okyanuslar için suları donmasından dolayı geçerli olmamıştır.
- Düşük sıcaklık suların buzul haline geçmesine neden olduğu için deniz seviyeleri -125 metre alçalmıştır.
- Türkiye'deki buzullaşma özellikle yüksek yerlerde(dağlık alanlarda) daha etkili olmuştur. Batı Anadolu'da 2000, İç ve Doğu Anadolu'da 3000, Karadeniz kıyı kesimlerinde ise 2500 metreden itibaren yerler buzullarla kaplanmıştır.
- İç ve Doğu Anadolu'da 3000 metreden itibaren olmasının nedeni karasallıktır.
- Türkiye'nin güncel buzulları daha çok Kuvaterner buzullaşması olarak
adlandırılır.
- Türkiye arazilerinde buzul bölgeleri başlıca 3 guruba ayrılır. Toros Dağları (Akdeniz kıyısı ve Güneydoğu Anadolu), Doğu Karadeniz Dağları ve volkanlar ile Anadolu'nun bazı bağımsız dağlarıdır.
- Buzulların en önemli eseri sirk gölleridir.
- Doğu Karadeniz'de Kaçkar Dağlarında, Giresun Dağlarında, Erzurum kuzeyinde Mescit ve Yanlızcam dağlarında, Süphan, Ağrı dağlarında, İç Anadolu'da Erciyes Dağında, Marmara Bölgesi'nde, Uludağ'da ve Toroslar'da sirk göllerine rastlanır.
EK KAYNAKLAR
Türkiye Buzul Coğrafyası dergipark