Ulaşım               Kara yolu ulaşımı ve özellikleri   Deniz yolu ulaşımı ve özellikleri 
Demir yolu ulaşımı ve özellikleri                           Hava yolu ulaşımı ve özellikleri
Ulaşımı etkileyen faktörler                                    Ulaşımın ekonomiye etkisi

 ULAŞIM
Ulaşım, insanların bir yerden başka bir yere gitmesi, mal ve hizmetlerin ise bir yerden başka bir yere taşınması anlamına gelir. 
Ulaşımın kısa tarihi, ulaşım, yandaki harita üzerinde belirtilen istikamet doğrultusunda yüz binlerce yıl önce yaya yani araçsız olarak başlayıp, zamanla hayvanların evcilleştirilmesiye, özellikle atın, araçlı ulaşım dönemine geçmesiye günümüze kadar gelişerek gelmiştir.
Ulaşım denince akla ilk gelen yol ve araçtır. İlk yollar patikalar ilk araçlarda hayvanlardı.
Günümüz anlamında yolların yapılması için tekerleğin Sümerler tarafından icat edilmesi beklenecekti. Yaklaşık altı binyıl önce tekerleliğn icadı ile ulaşım bir üst evreye evrildi.
 Kara yolu ulaşımı çok uzun süre yegane ulaşım yöntemi oldu. Akabinde Yunanlı bilim insanı olan Arşimet'in M.Ö yaklaşık 3. yüzyılda suyun kaldırma kuvvetinin keşfi ile başlayan deniz yolu ulaşımı ikinci ulaşım yöntemi oldu. 17.yüzyılda buhar gücünün buluması ile ilk olarak İngiltere'de başlayan demir yolu ulaşımını, başlangıçta I. Dünya Savaşı sürecinde askeri amaçlı kullanılan hava yolu ulaşımı takip etti. 

    KARA YOLU ULAŞIMI
    Başlangıçta yaya olarak başlayan kara ulaşımı çok büyük gelişmelere sahne olmuştur. Bugün yüzlerce ton yük taşıyan kara ulaşım araçlarının hemen en büyüğü olan TIR lar var.
Kara yolu ulaşımında tekerleğin kullanılması ile akarsu vadileri, ovalar, dağların geçit verdiği yerler ve bitki örtüsünün engel oluşturmadığı alanlar yol olarak kullanılmıştır.
   Kara yolu ulaşımının en önemli iki unsurunda çok büyük gelişmeler yaşanmıştır. Yukarıda belirtilen kara yolu araçların gelişimi yanında yollarda da büyük değişimler olmuş, köprüler, kavşaklar, tuneller, viyadükler yapılarak kara yolu ulaşımının etkisi artırılmıştır.  
    
   Kara yolu ulaşımının bazı özellikleri;
- Romalılar ve Asurlular yol yapımında öncülük etmişlerdir. 
- Kral Yolu, İpek Yolu, Baharat Yolu, Çay Yolu gibi tarihi yolları ticaret alanında önemli hizmetler verdikten sonra tarihdeki yerlerini almıştır.
- Kara yolu ulaşımı tıcarete bağlı olarak büyümüş, ağlarını genişletmiştir,
- Modern anlamdaki kara yolu yapımı 19. yüzyılda Birleşik Krallık’ta yapılmış, sonra Avrupa’ya yayılmıştır.
- Demir yolu ulaşımının gelişmesi karşısında önemini bir ara kaybetse de motorlu araçların, özellikle 1890’da benzinle çalışan araçların yapılmasıyla birlikte kara yolları yeniden önem kazanmıştır.
- 20. yüzyılda otomotiv sektörünün gelişmesine paralel olarak kara yollarının uzunluğu ve kalitesi artmış, dünya genelini saran bir ağ haline gelmiştir. 
- Kara yollarının kalitesi, ağı gelişmişlik seviyesi olarak belirtilmektedir. Bundan dolayı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya bu anlamda öne çıkmaktadır.
 
   Kara yolu ulaşımının avantajları ve dezavantajları nelerdir?
  Diğer ulaşım yöntemlerine kıyasla avantaj ve dezavantajları vardır. En önemli olusuzluğu çevre kirliliğne yaptığı katkıdır. Karbondioksit gazının artmasında önemli payı vardır. Yol yapımının çok pahalı olması ve bakım giderlerinin çok olması da ayrı dezavantajıdır. Demir yolu ulaşımına karşı avantajı olan hızını da son zamanlarda hızlı trenlere kaptırmışa benziyor. Bireysel kullanım şansı en büyük avantajıdır.

  DENİZ YOLU ULAŞIMI
  Navlun, Şilep, Tanker, Ro-Ro kavramları bu ulaşım yönteminin en sık kullandığı kavramlardır.
Ro-Ro; araçların taşınması, şilep; kuru yük gemisi, tanker; sıvı yük gemisi ve navlun; hem yük hem de ücret anlamındadır.

  Yeryüzünde kara yolundan sonra kullanılan ulaşım ağı deniz yoludur. Deniz ulaşımı uzun bir süre kıyılarda gerçekleşmiştir. Açık denizlerde ulaşım 15. yüzyıldan sonra Pusulanın keşfi başlamıştır. Pusulanın keşfi, gemicilik, astronomi ve haritacılıktaki gelişmeler deniz ulaşımında önemli bir çığır açmıştır.

 Tarihte deniz ulaşımı bakımından gelişmiş ilk uygarlık Doğu Akdeniz’de hüküm sürmüş Fenikelilerdir. Daha sonra Yunanlılar, Romalılar, Portekizliler, Cenevizliler ve Venedikliler bu alanda isim yapmış uygarlıklardır. Vikingleri de unutmamak gerekir. Zira yaptıkları çok özel gemilerle Kolomb’dan çok önce Amerika’ya gittikleri idda edilmektedir. Orta Çağ’da İspanyollar ve Portekizlilerin denizlerdeki egemenliği öne çıkmaktadır.

  Buharlı gemilerin icadı ile ağır tonajlı gemilerin yapılması, bu yolların önemini daha da artırmıştır. Günümüzde uluslararası ticarette daha çok deniz yolu kullanılmaktadır.
 
   Deniz yolu ulaşımının bazı özellikleri;
-  Gemiler taşıdıkları yüklere göre adlandırılırlar, sıvı yük taşıyanlara tanker, kuru yük taşıyanlara de şilep denir.
- Yeryüzünde deniz yolu taşımacılığının büyük bir kısmı, Kuzey Yarım Küre’nin orta kuşağında yoğunlaşmıştır. Özellikle Avrupa ile K.Amerika arasında çok yoğun bir trafik vardır.
- Bazı boğaz veya kanallar çok önemlidir. Hürmüz, İstanbul, Çanakkale, Malaka, Mesina, Cebelitarık, Babül Mendep, Dover, Macellan ve Bering boğazları ile Süveyş, Panama, Kiel ve Korint kanalları bunların en önemli olanlarıdır.
- Kullanılma oranına göre sekiz büyük hat olarak belirtilmektedir. Kuzey Atlantik yolundan sonra Süveyş Kanalı üzerindeki yol en yoğun hatlardandır.
- Bazı kanalların acılması bazı boğazların öneminin azalmasına neden olmuştur. Panama Kanalının açılması(1914), Macellan Boğazı'nın, Süveyş Kanalının açılması(1869) da Ümit Burnu'nun önemini azaltmıştır. 

  Deniz yolu ulaşımının avantajları ve dezavantajları nelerdir?
- Çok ekonomik olması. Az miktarda yakıtla, çok yükün uzak mesafelere taşınabilmesi.
- Yol yapımı ve bakımı için harcama yapılmaması.
- Çevresel anlamda avantajlı olması

   DEMİR YOLU ULAŞIMI

  Özellikle madenciliğin başladığı dönemlerde bu tür ulaşım sistemine çok ihtiyaç duyulmuştur.  Zaten de başladı yer tam da böyle bir yerdi; İngiltere.
  İlk demir yolları, İngiltere’de 1830’da Manchester  ile Liverpool arasında ki yük taşımacılığında kullanıldı. Bu yüklerin çoğunluğunu pamuk, demir ve maden kömürü oluşturuyordu. 
 
  Demir yolu ulaşımının bazı özellikleri;
- Demir yollarındaki gelişme benzinli kara yolu araçlarının gelşmesine kadar çok hızlı olmuştur. Demir yolu uzunluğu 1913’te 1.100.000 km’ye ulaşmıştır. 1913’ten kara yolu ile giriştiği rekabeti kaybetmiştir. Son günlerde hızlı trenlerin gelişmesiyle demir yolu ulaşımı yeniden önem kazanmaya başlandı. 
- Dünyadaki hızlı treni ilk kez Japonlar 1960’ta kullanmaya başlamıştır. Daha sonra İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD’de kullanılmaya başlanan hızlı tren seferleri günümüzde oldukça yaygınlaşmıştır. 
- Bazı demir yolları ülkeleri hatta kıtaları bir birine bağlamaktadır. Trans Sibirya Demir yolu buna bir örnektir.
- Yeryüzünde demir yolu ulaşımının en çok geliştiği yerler Japonya, ABD, Rusya, Çin, Hindistan, Kanada ve Avrupa ülkeleridir.

  Demir yolu ulaşımının avantajları ve dezavantajları nelerdir?
- Hızlı olmaları, birim zamanda çok kişinin taşınması,
- Ekonomik olması, hemen her yere ulaşabilmesi, 

  HAVA YOLU ULAŞIMI
  Ulaşım yolları içinde en geç başlayanı hava yoludur. Önceleri askerî amaçlarla kullanılan uçaklar, zamanla sivil amaçla da kullanılmıştır. 1950 sonrası hava ulaşımının dünya genelinde sıçrama yaptığı dönem olmuştur.
 
  Hava yolu ulaşımının bazı özellikleri;
- Diğer ulaşım şekillerinde olduğu gibi hava yolu ulaşımından  hem yük hem de yolçu taşımacılığı yapılmaktadır.
- Pahalı olmasından dolayı  daha çok yükte hafif, pahada ağır maddeler taşınmaktadır.
- Yük taşımacılığı için üretilmiş olan kargo uçaklarıyla ilaç, elektronik eşyalar ve çabuk bozulan besin maddeleri taşınmaktadır.
-  ABD kapladığı alanın geniş olduğunda hava yolu taşımacılığın çok ilerdedir. Keza Kanada da aynı nedenlerden dolayı bu alanda ilerdedir. Bu iki devlet hava yolu taşımacılığının toplamda 1/3' ni oluşturmaktadır.

  Hava yolu ulaşımının avantajları ve dezavantajları nelerdir?
- Çok hızlı ve güvenilir olmaları, her yere gidebilme başarısı, kıtaları çok hızlı bir şekilde bir birine bağlamaları hava yolu ulaşımının avantajları olurken çok pahalı olmaları da dezavatajını oluşturmaktadır.
 
 ULAŞIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Günümüzde tüm ülkeler ulaşım sistemlerini geliştirmek için büyük çaba içindedirler. Özellikle mühendislik alanındaki teknolojinin de gelişmesi ulaşımda başarılı sonuçlar alınmasında önemli rol oynamaktadır. Bununla beraber ulaşım altyapısının  kurulması ve gelişmesi üzerinde etkili olan faktörler de var. Bunları doğal ve beşerî olmak üzere iki başlıkta incelemek mümkündür.
Doğal Faktörler, coğrafi konum, iklim ve yeryüzü şekilleridir.
Beşeri faktörler ise ekonomik faaliyetler, nüfus ve yerleşme ve teknolojik gelişmelerdir.

Coğrafi Konum
Şanslı coğrafyalar, Coğrafi konum, dünyadaki ülkelerin ekonomik, sosyal ve siyasi özelliklerini belirlemede önemli bir faktördür. Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan, iklim ve yer şekilleri koşulları uygun ve denizlere kıyısı olan ülkelerin konumu ulaşımın gelişimini olumlu yönde etkiler.

Yeryüzü şekilleri
Yeryüzü şekillerinin ulaşım faaliyetleri üzerindeki etkileri, günümüzde tüm bu teknolojik gelişmelere rağmen önemini korumaktadır. Yeryüzü şekilleri ulaşım sistemlerinin arasında daha çok kara ve demir yolu ulaşım sistemlerini doğrudan etkilemektedir. Bununla beraber hava ulaşımında da gerek hava alanlarının gerekse ekonomik uçuş yollarının belirlenmesinde yeryüzü şekilleri dikkate alınmaktadır.

İklim
Ulaşım faaliyetlerinin iklimden olumsuz etkilenmesi, daha çok sıra dışı hava koşulları yüzünden olur. Buz tutması, sağanak yağışlar, sis ile görüş mesafesinin azlığı büyük kazalara yol açarak ulaşımı olumsuz yönde etkiler.

Beşerî Faktörler
Ekonomik faaliyetler; beşerî faktörler arasında ulaşımı etkileyen en önemli unsurlar, nüfus ve ekonomik faaliyetlerdir. Bir yerde mal ve hizmet(üretim) varsa ulaşım daha hızlı daha ve  daha güvenli olmak için gelişmek zorundadır. Tarımsal ürünlerin ya da madenlerin işlenmek için fabrikalara, işlenmiş maddelerin de tüketileceği yerlere gönderilmesi ancak geniş ve düzenli ulaşım sistemleriyle mümkün olmaktadır. Ayrıca teknolojide meydana gelen gelişmeler ulaşım sistemlerini iyileştirmiş, bu durum da yolcu taşımacılığında güvenlik, konfor ve hız gibi özellikleri beraberinde getirmiştir.

ULAŞIMIN EKONOMİYE ETKİSİ
Ulaşım faaliyetleri ve yerleşmelerin gelişmesi arasında sıkı bir ilişki vardır. Ulaşım açısında avantajlı olan yani dört  ulaşım şekline ev sahipliği yapan yerler, sanayi, tarım, ticaret, yönetim, turizm ve güvenlik gibi fonksiyonların gelişmesine imkan verir. Bu fonksiyonların kurulup gelişmesi  özellikle kent yerleşmelerinin gelişmesine ön ayak olur. Bugün Dünya’nın en büyük metropolleri ulaşım bakımında son derece avantajlı yerlerde gelişmişlerdir

EK KAYNAKLAR

Sınavlar
Öz değerlendirme; konu sınavını yaparak kendinizi değerlendirebilirsiniz

Anasayfa